Ruchomość stawu biodrowego kluczem do zdrowia

Staw biodrowy ma dużą swobodą ruchu. Dzięki specyficznej budowie, gdzie kulista głowa zagłębia się panewkę, możemy wykonywać ruchy w wielu kierunkach. Niestety obecny styl życia nie jest zbyt sprzyjający dla naszych bioder. Zauważmy, że człowiek pierwotny funkcjonował zupełnie inaczej, spędzał dużo czasu w pozycjach, w których staw ten znajdował się w skrajnych zakresach ruchu. Nie używał krzesła, dlatego kucając na ziemi, jego biodro znajdowało się w dużym zgięciu i rotacji zewnętrznej. Chodzenie, nagła pogoń za zwierzyną, wspinaczka- wszystkie te aktywności sprawiały, że staw był lepiej ukrwiony i odżywiony.

Dlaczego ruchomość stawu biodrowego jest tak ważna? Zdrowy, prawidłowo zbudowany staw ma pełen bezbolesny zakres ruchu, podobny w obu kończynach.  Jeśli zauważamy, że nasze biodro nieprawidłowo porusza się w którąś stronę, jest to dla nas pewien sygnał alarmowy.

Jak rozpoznać ograniczenie ruchomości stawu biodrowego?

Do ograniczenia ruchomości stawu biodrowego może dojść nagle z towarzyszącym bólem, co może być związane z pewnymi poważniejszymi schorzeniami i zawsze wymaga konsultacji lekarskiej. Jeśli ograniczenie pojawia się stopniowo, zazwyczaj pacjent powoli przyzwyczaja się do sytuacji i nie zauważa, że dzieje się coś niepokojącego. Zauważmy, że wiele osób nie siedzi na podłodze, nie uprawia sportów. Nie doświadcza zatem aktywności, w których staw biodrowy rzeczywiście potrzebuje dużego zakresu ruchu, dlatego może nie zauważyć niedużych ograniczeń.

Symptomy ograniczenia ruchomości stawu biodrowego:

1. W czasie chodzenia możemy czuć ciągnięcie i sztywność w okolicy biodra, szczególnie w momencie, gdy noga znajduje się z tyłu.
2. W czasie siedzenia na podłodze w siadzie skrzyżnym lub ze stopami złączonymi możemy zauważyć, że jedno z kolan znajduje się wyżej (zdjęcie powyżej).
3. Podczas chodzenia możemy zauważyć, że jedna lub obie stopy kierują się do środka lub nadmiernie na zewnątrz.
4. Utykanie i inne asymetryczny sposób chodzenia
5. Możemy zauważyć, że jedno z bioder ustawione jest wyżej niż drugie lub miednica znajduje się w przodopochyleniu
6. Gorsza stabilność na jedne nodze. Kiedy nasz staw biodrowy traci ruchomość, możemy mieć odczucie, że kończyna robi się słabsza, mniej stabilna.

Co zrobić, gdy zauważymy ograniczenie ruchomości stawu biodrowego?

Jeśli ograniczenie ruchomości stawu biodrowego pojawi się nagle, szczególnie gdy towarzyszą mu dolegliwości bólowe, należy zgłosić się niezwłocznie do ortopedy, który wykona diagnostykę. Szukanie informacji na własną rękę jest w takich momentach dość ryzykowne. W sytuacji, gdy nie odczuwamy bólu, dostrzegliśmy jednak, że ruch jest zmniejszony, możemy udać się do fizjoterapeuty, który wykona odpowiednie badanie i zdecyduje co dalej.

Chciałabym także zaznaczyć, że najlepszą formą dbania o stawy nie jest wbrew pozorom łykanie tabletek na chrząstkę stawową. Tak naprawdę większość z nich ma znikome działanie. Podstawą jest codzienna aktywność bioder oraz dbanie o właściwy zakres ruchu.

Ograniczenie ruchomości stawu biodrowego- przyczyny

Przejdźmy do sprawy najważniejszej. Skąd bierze się ograniczenie ruchomości stawu biodrowego? Z pewnością mogłabym wymienić nawet kilkaset przyczyn, ponieważ cokolwiek dzieje się w rejonie stawu biodrowego, miednicy, czy kręgosłupa lędźwiowego, może mieć wpływ na pojawienie się ograniczenia zakresu ruchu. Postaram się wymienić najczęstsze przyczyny:

• Wiek

Po pierwsze, warto zwrócić uwagę, że stawy człowieka z wiekiem mają tendencję do ograniczania swojej ruchomości. Jest to związane z naturalnym procesem starzenia, degeneracją chrząstki stawowej i sztywnienia tkanek miękkich. Kiedy stajemy się starsi, kolagen zmienia swoją strukturę. W przypadku kobiet tego typu zmiany pojawiają się w okresie menopauzy, gdzie w wyniku wahań hormonalnych występuje zesztywnienie w obrębie miednicy i bioder.

• Wrodzona budowa stawu biodrowego

Staw biodrowy kształtuje się zarówno w życiu płodowym, jak i w pierwszych latach życia dziecka. Niestety w okresie wzrostu człowieka w wyniku wielu czynników panewka stawu lub główka może ukształtować się nieprawidłowo. Z tego właśnie powodu standardem w naszym kraju jest badanie bioder u niemowlaków. Jeśli wcześnie zareagujemy na pewne nieprawidłowości, możemy wpłynąć na prawidłowy rozwój kostny. Warto wiedzieć, że nieprawidłowe ukształtowanie elementów stawu biodrowego (tzw. dysplazja) doprowadza do wcześniejszych zmian zwyrodnieniowych. Znaczne różnice w ruchomości bioder spotykamy rzadziej w naszej praktyce zawodowej. Najczęściej mamy do czynienia z pacjentami, u których różnice ruchomości pomiędzy biodrami są znikome. Warto zdawać sobie sprawę z pewnych anatomicznych uwarunkowań budowy stawu, ponieważ nie zawsze mamy możliwość poprawy zakresu ruchu.

Na ruchomość stawu biodrowego danego pacjenta wpływa tzw. kąt antetorsji. To trudno brzmiące pojęcie określa kąt zawarty między osią długą szyjki kości udowej a jej płaszczyzną międzykłykciową. Oczywiście nie musicie zagłębiać się w szczegóły anatomiczne, warto jednak wiedzieć, że wartość takiego kąta warunkuje wielkość rotacji wewnętrznej i zewnętrznej. Kąt antetorsji wynika z uwarunkowań genetycznych. To właśnie on decyduje o stopniu rotacji stawów biodrowych.

U niemowląt i małych dzieci stwierdza się fizjologicznie zwiększoną antetorsję. Wskutek czego dzieci częściej siadają ustawiając nogi „w kształcie litery W”, chodząc zaś, stawiając stopy do środka, czyli z biodrami zrotowanymi do wewnątrz. U kobiet bardzo często zauważamy sytuację, gdzie stawy biodrowe mają dość dużą rotację wewnętrzną, jak i zewnętrzną stawów biodrowych. Siedząc po turecku niejednokrotnie dotykają kolanami do podłoża.

Drugi element budowy wpływający na zakres ruchu to kąt szyjkowo-trzynowy (zaznaczony poniżej). Jego norma waha się pomiędzy 120 a 130 stopni. Jeśli wynosi powyżej 135 stopni, mówimy o biodrze koślawym, poniżej 120 to biodro szpotawe. Mniej korzystną formą jest biodro koślawe, ponieważ doprowadza do wcześniejszych zmian zwyrodnieniowych.

• Schorzenia stawu biodrowego

Wszelkie schorzenia w obrębie stawu biodrowego powodują ograniczenie zakresu jego ruchomości. Jeśli zmiany postępują stopniowo z wiekiem, są najczęściej wynikiem choroby zwyrodnieniowej stawu. Zużywająca się z czasem chrząstka stawowa nie jest już gładka, a tym samym głowa kości udowej nie może prawidłowo ślizgać się w panewce. W konsekwencji ruch staje się coraz mniejszy, torebka stawowa staje się mniej rozciągliwa, przykurczowi ulegają także mięśnie. Ciekawe, że ograniczenie ruchomości stawu biodrowego pojawia się zazwyczaj dużo wcześniej niż dolegliwości bólowe. Niestety pacjenci rzadko dostrzegają ten fakt, ponieważ małe ograniczenia ruchomości nie są zauważalne w codziennym funkcjonowaniu. Organizm szybko kompensuje brak ruchomości biodra. Kiedy zmniejsza się wyprost, część ruchu przejmuje kręgosłup, człowiek skraca krok lub ucieka w rotację stawu. Z tego powodu pacjenci zgłaszają się do nas najczęściej, gdy zmiany zwyrodnieniowe są już bardzo zaawansowane.

Inne popularne schorzenia, które wpływają na zmniejszenie ruchomości stawu biodrowego to: uszkodzenia obrąbka stawowego, konflikt udowo-panewkowy, jałowe martwicie głowy kości udowej, złamania w obrębie stawu, choroby reumatoidalne, czy nawet infekcje. Nie będę opisywała każdej z tych jednostek, ponieważ zajęłoby nam to zbyt dużo czasu. Chcę tylko zaznaczyć, że zawsze należy znaleźć powód ograniczenia ruchomości. Najbardziej niepokojącym objawem, który powinien skłonić nas do wizyty u specjalisty, jest ból, który pojawia się nagle bez przyczyny, szczególnie w nocy. Powinniśmy także niezwłocznie udać się do lekarza, jeśli zauważyliśmy u siebie lub naszego dziecka utykanie oraz w przypadku, gdy dodatkowo pojawia się gorączka.

• Schorzenia miednicy i kręgosłupa

Ból okolicy pachwiny może być wynikiem nie tylko schorzenia stawu biodrowego. U kobiet w niektórych przypadkach może wynikać z chorób narządów wewnętrznych. Warto zwrócić uwagę na ten element, ponieważ w obecnych czasach coraz więcej ludzi choruje na nowotwory. Niektóre z nich mogą umiejscawiać się w okolicy stawu biodrowego np. w kościach miednicy, wpływając na jego ruchomość.

Czy schorzenia kręgosłupa mogą powodować ograniczenia ruchomości biodra? Z pewnością mogą powodować ból stawu biodrowego. Stan zapalny w wyższych segmentach odcinka szyjnego wpływa na podrażnienie nerwów i ból pachwiny. Dolegliwości tego rejonu mogą także pojawić się przy problemach z niższymi segmentami L4L5 i L5S1, pomimo że segmenty nie unerwiają bezpośrednio pachwiny. Dzieje się tak na drodze skomplikowanych mechanizmów neurologicznych.

W wyniku pewnych schorzeń czy przewlekłego bólu odcinka lędźwiowego kręgosłupa może dojść do niewielkich ograniczeń ruchomości stawu biodrowego. Ma to związek z napięciem mięśniowym, które pojawia się często nie tylko w kręgosłupie, ale także w miednicy i kończynie dolnej.

• Stereotypy ruchowe

To, co w dużej mierze wpływa na ograniczenie ruchomości stawu biodrowego, to niewątpliwie nasze stereotypy ruchowe. Nasz staw adaptuje się do funkcji, co może warunkować w niewielki zakresie jego ruchomość. Zauważcie, że wiele osób ma tendencje do siedzenia w pewien niezmienny sposób, np. zakładając nogę na nogę lub trzymając kolano blisko brzucha. Stereotypy ruchowe, które powtarzamy przez wiele lat, powodują, że tkanki naszego biodra przyzwyczajają się do pozycji i doprowadzają do ograniczenia ruchomości.

• Brak aktywności fizycznej

Aktywność fizyczna to  najważniejszy czynnik gwarantujący zdrowie stawów biodrowych. Nasze biodra lubią, gdy wprowadzamy maksymalne zakresy, co osiągamy głównie w czasie uprawiania sportu czy wykonywaniu ćwiczeń. Całodzienne siedzenie, trzymanie nóg blisko siebie, funkcjonowanie tylko w zamkniętych pomieszczeniach, gdzie nie mamy możliwości mocniejszej aktywacji bioder, powoduje, że stają się one sztywniejsze, a zakres zmniejszony.

Wyprost to kierunek ruchu stawu biodrowego, którego ograniczenie ma szczególnie niekorzystny wpływ na nasz narząd ruchu. W czasie chodzenia potrzebujemy prawie całkowitego zakresu wyprostu, dlatego nawet niewielki deficyt może zaburzać stereotyp chodu. Co więcej, siedzący tryb życia powoduje, że nasze biodra znajdują się cały czas w zgięciu, dochodzi do ograniczenia ruchomości wyprostu.