Klatka lejkowata- charakterystyka

Lejkowata klatka piersiowa, inaczej zwaną szewską, to najczęściej spotykana kostna wada wrodzona tego obszaru. W naszej populacji występuje u 1 na 800-1000 osób. Patrząc na klatkę szewską, możecie dostrzec charakterystyczne zagłębienie mostka i często także zniekształcenie przylegających żeber. Zapadnięty mostek przypomina lejek, skąd pochodzi nazwa schorzenia. Szczyt zagłębienia przypada zazwyczaj na wysokość połączenia trzonu mostka z wyrostkiem mieczykowatym. Co ciekawe, wady w budowie klaki piersiowej występują trzykrotnie częściej u mężczyzn, co prawdopodobnie ma związek z pewnymi predyspozycjami genetycznymi. Warto zaznaczyć, że wady w obrębie klatki piersiowej są dość częste. Innym przykładem takich anomalii jest obecność żebra szyjnego.

Lejkowate ustawienie mostka bardzo często pojawia się już we wczesnym dzieciństwie. Wada zazwyczaj zwiększa się wraz z rozwojem dziecka, a do największego zniekształcenia dochodzi w okresie pokwitania. Możemy spotkać różnorodne przypadki z odmiennym stopniem deformacji. Najczęściej wada jest na tyle mała, że nie wpływa na ogólny stan zdrowia pacjenta. Takie niewielkie deformacje mostka u dzieci często są niezauważalne przez rodziców, czy lekarzy w trakcie rutynowych badań. Niektórzy pacjenci dowiadują się zatem o wadzie dopiero w wieku dorosłym. Dużo rzadziej spotykamy klatki lejkowate, które ze względu na duże zapadnięcie mostka zagrażają życiu. W skrajnych przypadkach mostek zbliża się do kręgosłupa, co niesie ze sobą szereg niebezpiecznych dla zdrowia konsekwencji.

Czytając różnorodne artykuły na temat klatki lejkowatej w Internecie, rodzice bardzo często obawiają się o zdrowie i życie swoich dzieci. Należy pamiętać, że w dzisiejszych czasach jesteśmy w stanie leczyć większość tego typu zniekształceń. Działania najczęściej są długotrwałe, ale skuteczne. Jeżeli wada jest znaczna i nie zmniejsza się pomimo działań rehabilitacyjnych, lekarze decydują się na operację, która pozwala uniknąć konsekwencji zdrowotnych.

Konsekwencje deformacji klatki piersiowej

Aspekt psychologiczny

Pomimo że niewielkie wady mostka nie zagrażają zdrowiu, bardzo często stanowią istotny problem psychologiczny. Zniekształcenia mostka są szczególnie trudne do zaakceptowania przez młodzież. Nawet niewielkie wady mogą mieć tu ogromny wpływ na pojawienie się problemów z akceptacją własnego ciała. U młodych ludzi w wyniku zniekształceń klatki piersiowej dużo częściej spotykamy zatem zaburzenia depresyjne i konflikty z rówieśnikami. Aspekt psychologiczny związany z wyglądem klatki piersiowej jest często kluczowy w decyzji o rozpoczęciu rehabilitacji.

Narządy wewnętrzne

W sytuacji dużego zniekształcenia mostka i przylegających żeber możemy mieć do czynienia z szeregiem konsekwencji zdrowotnych. Zauważcie, że klatka piersiowa stanowi ochronę dla narządów wewnętrznych. W wyniku wady mostek może zbliżać się do kręgosłupa, zmniejszając przestrzeń dla serca i płuc. W skrajnych przypadkach deformacji serce może zmienić swoje położenie. Lejkowata klatka piersiowa może mieć wpływ na pojawianie się częstych infekcji, zmniejszoną pojemność płuc, problemy z zastawkami, zaburzenia rytmu serca, hiperwentylację, ból klatki piersiowej i mostka. Objawy zazwyczaj ulegają nasileniu w trakcie aktywności fizycznej, kiedy zarówno serce, jak i płuca pracują intensywnie. Tacy pacjenci nie tolerują wysiłku, czują szybsze zmęczenie, zadyszkę, co sprawia, że niechętnie uczestniczą we wszelkich formach aktywności. Wszystkie powyższe elementy mogą wpływać na gorsze dotlenienie organizmu, co w perspektywie lat może negatywnie wpływać na ogólne zdrowie pacjenta.

Postawa ciała

Lejkowata klatka piersiowa wpływa także inne elementy narządu ruchu pacjenta. Zwróćmy uwagę, że niejednokrotnie deformacja jest asymetryczna, czyli zapadnięcie jednej strony mostka jest większe niż drugiej. Bardzo często obserwujemy sytuacje, gdzie mostek zrotowany jest w prawą stronę, a prawa strona klatki piersiowej jest opuszczona. Zauważcie, że narząd ruchu jest pewną całością, a asymetrie w budowie klatki piersiowej wypływają na ustawienie innych elementów. Klatka piersiowa łączy się bezpośrednio z kręgosłupem, dlatego większość osób z klatką lejkowatą prezentuje pewne asymetrie w jego ustawieniu. Na szczęście znaczne zmiany skoliotyczne występują rzadziej- u około 20% pacjentów.

Zapadnięcie mostka bardzo często wpływa na wysunięcie ramion do przodu. W takiej sytuacji plecy stają się zaokrąglone, a głowa znajduje się w tzw. protrakcji. Obserwując takich pacjentów, dostrzegamy tendencje do garbienia, zwieszania się w czasie siedzenia, zwiększenie kifozy piersiowej. Niektórzy mają duży problem z przyjęciem wyprostowanej postawy. W młodym wieku nie są to najczęściej jeszcze zmiany utrwalone, a odpowiednia terapia pozwala na korekcję zaburzeń. Niestety wraz z upływem lat zazwyczaj klatka piersiowa staje się coraz bardziej sztywna, co ma związek nie tylko z naturalnym procesem starzenia, ale także większymi zmianami zwyrodnieniowymi pojawiającymi się w wyniku zniekształceń. Funkcjonowanie w takim przygarbieniu wpływa także na osłabienie mięśni posturalnych, mięśni brzucha i pośladków.

Klatka lejkowata- przyczyny

Często rodzice zastanawiają się, dlaczego ich dziecko posiada klatkę lejkowatą? Czy mają na to wpływ jakieś czynniki zewnętrzne? Niestety występowanie tej wady najprawdopodobniej ma podłoże genetyczne, dlatego nie mamy możliwości zabezpieczyć dziecka przed wystąpieniem zniekształcenia. Teorię potwierdza fakt, że u co 2-3 pacjenta z klatką lejkowatą podobne zaburzenia obserwujemy u członków rodziny. Wada genetyczna wpływa na nieprawidłowy rozwój połączeń żeber z mostkiem. Podejrzewa się, że szybciej rosnące żebra ściskają mostek, powodując jego zapadanie. Istnieją także hipotezy mówiące o związku klatki lejkowatej z wadami w budowie tkanek miękkich np. przepony, są to jednak rozważania czysto teoretyczne.

Lejkowata klatka piersiowa występuje częściej u pacjentów z zaburzeniami genetycznymi związanymi z budową tkanki łącznej tj. Zespół Ehlersa-Danlosa czy Zespół Marfana. Nieprawidłowości w budowie kolagenu mają wpływ na wiele zaburzeń w całym organizmie, także na chrzęstne części żeber i ich połączenie z mostkiem.

Klatka lejkowata- diagnostyka

Jeżeli podejrzewacie wadę budowy klatki piersiowej, należy zgłosić się do lekarza ortopedy. W przypadku dzieci warto poszukać osobę specjalizującego się w ortopedii dziecięcej. Na pierwszej wizycie lekarz wykona badanie kliniczne, oceni wszystkie objawy pacjenta i dokona odpowiednie pomiary klatki piersiowej. Następnie dostaniecie wytyczne, co do dodatkowych badań obrazowych. Najczęściej zaleca się zdjęcia RTG klatki piersiowej, a w przypadku skoliozy całościowe zdjęcie kręgosłupa. W sytuacji znacznych deformacji z podejrzeniem ucisku na narządy wewnętrzne lekarz może zalecić badanie tomografii komputerowej. Jest to najlepszy sposób obrazowania struktur kostnych, ich położenia i możliwego ucisku na narządy. W niektórych przypadkach możecie zostać poproszeni o wykonanie dodatkowych badań wydolnościowych, EKG, echa serca, badań krwi, a także zaawansowanych badań narządów wewnętrznych.

Klatka lejkowata- leczenie

Decyzja o leczeniu zależy od objawów

Na szczęście zabiegi operacyjne klatki lejkowatej przeprowadza się stosunkowo rzadko. Najczęściej wada jest na tyle mała, że stanowi wyłącznie problem kosmetyczny. Zabieg operacyjny przeprowadza się w przypadkach, gdy deformacja jest duża, wpływa na pracę serca, płuc i ograniczenie ruchomości klatki piersiowej. Jeżeli w wyniku wady pojawiła się znaczna skolioza zagrażająca zdrowiu pacjenta, lekarze także mogą rozważać przeprowadzenia zabiegu operacyjnego.

Niestety progresja klatki lejkowatej jest bardzo trudna do przewidzenia. W niektórych przypadkach objawy rozwijają się stopniowo, a dzięki właściwemu postępowaniu zauważamy zmniejszenie zapadnięcia mostka. Wada zazwyczaj postępuje szybciej u pacjentów z zaburzeniami genetycznymi budowy tkanki łącznej. Szczególną ostrożność należy zachować w okresie pokwitania, kiedy dochodzi do największej progresji. Z powodu tak różnego przebiegu schorzenia dzieci z klatką lejkowatą do zakończenia wzrostu kostnego powinny być pod nadzorem lekarza i fizjoterapeuty.

Kiedy rozpocząć rehabilitację?

Rehabilitację rozpoczynamy jak najszybciej, nawet w pierwszych latach życia. Proces leczenia powinien być nadzorowany przez specjalistów, którzy specjalizują się w ortopedii wczesnodziecięcej. Obecnie w świecie rehabilitacji fizjoterapeuci specjalizują się w konkretnych dziedzinach medycyny.

Bardzo często spotykam pacjentów, gdzie diagnoza lejkowatej klatki piersiowej została postawiona dopiero w okresie dojrzewania. Dzieje się tak, ponieważ tak, jak pisałam wcześniej, wada bardzo często jest na tyle mała, że rodzice nie zauważają deformacji. Wraz z rozwojem dziecka, kiedy deformacja nieco się zwiększa, zaczyna niepokoić rodzica, co wpływa na decyzję o wizycie u lekarza. Warto zaznaczyć, że proces rehabilitacji musi być rozpoczęty przed zakończeniem wzrostu kostnego klatki piersiowej, czyli mniej więcej przed 18-20 rokiem życia. W późniejszym czasie narząd ruchu nie jest już tak plastyczny, nie mamy możliwości znacznego wpływu na korekcje deformacji.

Rehabilitacja i ćwiczenia domowe

Leczenie zachowawcze przynosi szczególnie pozytywne rezultaty w przypadku mniejszych zniekształceń klatki piersiowej. W czasie rehabilitacji wprowadzamy bardzo wiele działań. Łączymy bezpośrednią pracę z rehabilitantem z ćwiczeniami domowymi. W czasie pierwszej wizyty oceniamy cały narząd ruchu, wszelkie asymetrie i pewne predyspozycje genetyczne do pojawienia się klatki lejkowatej. W przypadku podejrzenia dodatkowych chorób genetycznych odsyłamy pacjenta do genetyka, który przeprowadza dalszą diagnostykę.

Plan rehabilitacyjny, który układam moim pacjentom, zawiera zazwyczaj kilka elementów. Po pierwsze, w początkowym okresie leczenia zachęcam do regularnych spotkań, w czasie których wprowadzamy działania manualne. W trakcie wizyty dobieramy odpowiednie ćwiczenia, które pacjent wykonuje codziennie w domu. Ćwiczenia są bardzo różnorodne. Wprowadzamy elementy uelastyczniające klatkę piersiową oraz wzmacnianie mięśni, które pozwalają na korekcję ustawienia mostka. Wykorzystujemy także ćwiczenia korygujące asymetrie oraz ćwiczenia oddechowe. Bardzo ważne jest stopniowe wprowadzanie bodźców i zmiana ćwiczeń domowych co kilka tygodni w początkowym etapie leczenia. Ostatni element to codzienna aktywność pacjenta. Zwracamy uwagę na pozycje, w których funkcjonuje młody człowiek, np. w czasie odrabiania lekcji. Dodatkowo zachęcamy do aktywności fizycznej np. pływania. Zazwyczaj staramy się także współpracować z nauczycielami wychowania fizycznego, którzy mają możliwość wprowadzania pewnym ćwiczeń w czasie lekcji.

Metoda próżniowa

Metoda próżniowa to dodatkowy element leczenia lejkowatej klatki piersiowej. W trakcie terapii wykorzystujemy tzw. Vacuum Bella, czyli przyrząd, który wytwarza podciśnienie do uniesienia mostka. Terapię stosuje się 2 razy dziennie przez 30 min. Co tydzień czas terapii zwiększamy o 15 min. Kiedy osiągniemy 120 min, pacjent wraca do specjalisty w celu kontroli i zwiększenia ciśnienia wytwarzanego przez urządzenie. Takie stopniowe wprowadzanie bodźców w metodzie próżniowej jest bardzo ważne, ponieważ warunkuje bezpieczeństwo techniki.

Metoda próżniowa wciąż budzi kontrowersje szczególnie w naszym kraju. Wielu specjalistów na świecie stosuje Vacuum, zachwalając jego działanie. Istnieją także prace badawcze potwierdzające jego skuteczność. Z pewnością dużo lepsze rezultaty uzyskuje się u pacjentów z mniejszą wadą symetryczną. Nie bez znaczenia jest także sztywność klatki piersiowej. Osoby z mniejszym zakresem ruchomości, który często ma podłoże genetyczne, osiągają zazwyczaj gorsze rezultaty. Z drugiej zaś strony znaczna hipermobilność w mojej opinii stanowi przeciwwskazanie do terapii. Co więcej, wg autorów metody stosowanie Vacuum ma mało skutków ubocznych. Niestety długoterminowe działanie takiego narzędzia nie jest do końca poznane.