Mogłoby się wydawać, że aby doszło do złamania kości, musi zadziałać duża siła. W przypadku złamań kompresyjnych kręgosłupa, które najczęściej pojawiają się u osób starszych, sytuacja zazwyczaj jest nieco odmienna. Osłabione kości mogą ulec uszkodzeniu nawet przy niewielkich urazach.

Złamanie kompresyjne kręgosłupa najczęściej lokalizuje się w trzonach kręgów w odcinku piersiowym i lędźwiowym. Zazwyczaj uszkodzenie struktury kości następuje stopniowo, a w konsekwencji dochodzi do jej zapadnięcia. Kiedy obserwujemy złamane kompresyjne kręgosłupa na obrazie RTG, trzon wydaje się jakby ściśnięty, skompresowany, skąd pochodzi nazwa złamania.

Złamanie kompresyjne- przyczyny

Złamania kompresyjne najczęściej spotykamy u kobiet w okresie pomenopauzalnym. W tym wyjątkowo trudnym czasie dochodzi do gwałtownego spadu estrogenów, które mają duże znaczenie w utrzymaniu prawidłowej gęstości kości. U kobiet po 60 roku życia typowa jest więc osteoporoza i możliwe częstsze pojawiania się złamań. Warto także powiedzieć, że proces ubytku masy kostnej jest jak najbardziej naturalny i zawsze pojawia się wraz ze starzeniem organizmu, także u mężczyzn.

Niestety u niektórych pacjentów osłabianie tkanki kostnej i wcześniejsze pojawienie się osteoporozy może mieć związek z różnymi dodatkowymi czynnikami np. chorobami układowymi. Należą do nich cukrzyca, choroby reumatoidalne, długotrwałe przyjmowanie sterydów, alkoholizm, nadczynność tarczycy czy mukowiscydoza. Osteoporoza dużo częściej dotyka także kobiety szczupłe, a także osoby z niedoborem witaminy D. W rzadszych przypadkach złamanie kompresyjne kręgosłupa może być związane z infekcją kości lub nowotworem.

Niestety większość pacjentów nie zdaje sobie sprawy z obecności osteoporozy, ponieważ choroba nie daje o sobie znać w początkowym etapie. Ból pojawia się dopiero w momencie wystąpienia złamań. Co więcej, wiele starszych osób jest przekonana, że ból kręgosłupa jest związany z naturalnym procesem starzenia, co nie skłania do wizyty u lekarza. Niestety kręgosłup jest szczególnie narażony na pojawienie się złamań osteoporotycznych, ponieważ kręgi ulegają odwapnieniu już w początkowym okresie choroby. Z czasem kości stają się coraz bardziej kruche i podatne na uszkodzenia. W takiej sytuacji do złamania kompresyjnego może dojść podczas z pozoru niegroźnych czynności np. niesienia zakupów, kichnięcia, czy nawet załatwiania potrzeb fizjologicznych. Z powodu znacznie osłabionej struktury kości niektórzy starsi pacjenci mają wiele złamań kompresyjnych, co stanowi duże wyzwanie dla lekarzy i fizjoterapeutów.

Złamania kompresyjne kręgosłupa mogą zdarzyć się u osób młodszych bez chorób współistniejących, jednakże w takiej sytuacji zazwyczaj mamy do czynienia z urazem. Takie uszkodzenie najczęściej ma miejsce w trakcie gwałtownego upadku na pośladki, kiedy na krąg działa duża siła kompresująca. Na szczęście są to sytuacje rzadkie, a złamania kompresyjne dużo częściej mają związek z osłabieniem tkanki kostnej.

Złamanie kompresyjne kręgosłupa- objawy

Nie każde złamanie kompresyjne powoduje ból. Okazuje się, że aż 1/3 pacjentów nie odczuwa znacznych dolegliwości w związku z wystąpieniem uszkodzenia trzonu kręgu. Takie osoby niejednokrotnie dowiadują się o problemie przez przypadek w czasie wykonywania różnorodnych badań obrazowych. U niektórych złamanie kompresyjne powoduje niewielkie dolegliwości podobne do tych występujących w przebiegu innych popularnych schorzeń kręgosłupa, co zazwyczaj nie skłania do wizyty u lekarza. Niestety u części pacjentów ból może być bardzo silny, a w najgorszym okresie uniemożliwia codzienne funkcjonowanie. Najprawdopodobniej złamania kompresyjne postępuje stopniowo, a silny ból pojawia się w momencie zapadnięcia kręgu. Najczęściej dolegliwości nasilają się w czasie stania, chodzenia i wykonywania codziennych czynności. Na szczęście w większości przypadków odpoczynek i rehabilitacja po pewnym czasie przynoszą poprawę, a ostre dolegliwości ustępują.

Złamanie kompresyjne może wywoływać nie tylko ból miejscowy kręgosłupa, ale także objawy neurologiczne. Ucisk na korzenie nerwowe lub rdzeń kręgowy następuje w momencie przemieszczenia odłamów kostnych. Niestety zmiana kształtu jednego lub kilku kręgów pojawiająca się w wyniku ich zapadnięcia może doprowadzić do zmiany kształtu całego kręgosłupa. W przypadku umiejscowienia złamania w odcinku piersiowym możemy mieć do czynienia ze zwiększeniem kifozy, w lędźwiowym- zwiększania lordozy. W skrajnych przypadkach w wyniku zniekształcenia odcinka piersiowego może dojść do zaburzenia funkcji płuc.

Jak zdiagnozować złamanie kompresyjne kręgosłupa?

Jeżeli lekarz podejrzewa złamanie kompresyjne kręgosłupa, w pierwszej kolejności zaleca badanie RTG. Niestety nie zawsze daje ono jednoznaczną odpowiedź. Okazuje się, że nawet u 30-50% pacjentów RTG może nie wykazać złamania. W celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się badanie MRI lub TK. Badanie MRI może być pomocne w ocenie, jak dawno doszło do złamania, a także wykluczenia infekcji kości i niektórych guzów. CT jest dokładniejsze w ocenie rozległości złamania. Oba powyższe badania mogą dać nam także wiele dodatkowych informacji na temat innych schorzeń kręgosłupa np. stenozy kanału kręgowego, która często pojawia się u osób starszych.

Niestety bardzo często sytuacje pacjentów są dość złożone i trudne do oceny. Tak jak pisałam wcześniej, w przypadku znacznych zmian osteoportycznych bardzo często pacjenci mają wiele złamań, a kręgi okazują się bardzo zniekształcone. Oglądając badania takich osób, obserwujemy dawne zrośnięte złamania, oraz świeże uszkodzenia. W takich sytuacjach niezwykle ważne jest badanie manualne i ocena objawów pacjentów. Dokładana analiza pozwoli nam ustalić, które segmenty kręgosłupa wywołują ból. Nie każde świeże złamanie musi być bolesne. Z drugiej strony już zagojone segmenty także mogą stanowić problem. Mogą mieć wpływ na pojawienie się usztywnienia tkanek miękkich i pogłębienie zmian zwyrodnieniowych stawów międzykręgowych.

Niestety pacjent zazwyczaj nie jest w stanie zlokalizować konkretne miejsce bólu. Nawet w przypadku złamania jednego kręgu najczęściej dolegliwości są rozlane. Pacjent wskazuje na pewien większy obszar bólu, dlatego tak ważne jest odpowiednie badanie kliniczne przeprowadzone przez lekarza lub fizjoterapeutę.

Jak leczyć złamanie kompresyjne kręgosłupa?

Złamanie kompresyjne kręgosłupa możemy leczyć zachowawczo lub chirurgicznie. Wszystko zależy od stanu klinicznego pacjenta i dodatkowych badań obrazowych. W sytuacji, gdy złamanie powoduje znaczne objawy neurologiczne, które nie ustępują w miarę upływu czasu, zazwyczaj niezbędna jest interwencja lekarza. Kolejna kwestia, która decyduje o sposobie leczenia to stabilność złamania. Jeżeli dochodzi do znacznego przemieszczenia odłamów kostnych, zazwyczaj interwencja chirurga jest nieunikniona. Warto także powiedzieć, że w przypadku złamań kompresyjnych osteoporotycznych najczęściej uszkodzenia są stabilne bez przemieszczeń odłamów.

Leczenie zachowawcze

Jeżeli złamanie kompresyjne kręgosłupa jest stabilne i nie powoduje znacznych objawów neurologicznych, lekarz może zalecić rehabilitację. Kilkumiesięczny proces leczenia może pomóc pozbyć się bólu. Jeżeli jednak poprawa nie następuje, należy rozważyć zabieg. Pomocne może okazać się zastosowanie ortezy usztywniającej kręgosłup. Niestety wiele starszych osób nie toleruje unieruchomienia zewnętrznego, szczególnie w przypadku złamań odcinka piersiowego, które wymagają usztywnienia klatki piersiowej. Warto zaznaczyć, że w procesie leczenia staramy się ograniczyć stosowania ortezy do 2-3 miesięcy, tylko na czas gojenia się złamania.

Dobór odpowiednich technik rehabilitacyjnych jest uzależniony od objawów pacjenta. Jeżeli ból jest bardzo silny, czyli pacjent znajduje się w stanie ostrym, dodatkowo warto zastosować leki przeciwzapalne. W tym czasie stosujemy bardzo delikatne techniki odciążające kręgosłup i zmniejszające napięcie tkanek miękkich okolicy złamania. Wraz z ustępowaniem dolegliwości staramy się przywrócić ruchomość kręgosłupa oraz odpowiednie napięcie tkanek miękkich. W przypadku pacjentów, którzy dłużej stosowali ortezę lub znacznie ograniczyli chodzenie, niezbędne jest wprowadzanie ćwiczeń wzmacniających.

Bardzo ważne są także wskazówki dotyczące codziennego funkcjonowania. Pacjent powinien unikać przeciążeń kręgosłupa, utrzymując odpowiedni poziom aktywności. Jest to szczególnie ważne u osób starszych, u których długotrwałe leżenie w łóżku może doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych np. problemów z płucami. Niestety w przypadku złamań kompresyjnych ból może być tak silny, że starsza osoba ma problem ze wstaniem z łóżka. W takich sytuacji musimy zrobić wszystko, aby zmniejszyć dolegliwości bólowe. Warto zatem współpracować z lekarzem, który pomoże dobrać odpowiednie leki przeciwbólowe.

Leczenie chirurgiczne

W sytuacji, gdy rehabilitacja nie przynosi efektu, lekarz może zalecić wertebroplastyka lub kyfoplastyka, czyli podanie do kręgu cementu kostnego za pomocą igły. Cement podaje się przezskórnie w znieczuleniu miejscowym. Zauważcie, że złamania kompresyjne występują głównie u osób starszych, które niejednokrotnie mają wiele innych problemów zdrowotnych. Znieczulenie miejscowe nie obciąża w znaczący sposób pacjenta, dlatego specjaliści dość chętnie decydują się na cementowanie kręgów. Jeżeli lekarze chcą wykluczyć inne poza osteoporozą przyczyny złamania kompresyjnego, w trakcie zabiegu mogą pobrać materiał do badania histopatologicznego. Coraz częściej wykonywane są także zabiegi z zastosowanie hybryd implantu tytanowego lub poliwęglanowego, których konstrukcja umożliwia ich rozprężenie wewnątrz złamanego trzonu. W następstwie dochodzi do odtworzenia wysokości trzonu oraz jego wzmocnienie przez jednoczesne podanie cementu kostnego.

Niestety nie zawsze zabiegi małoinwazyjne są wystarczające. W sytuacji, gdy złamanie kompresyjne kręgosłupa ma wpływ na zwężenie otworu międzykręgowego lub kanału kręgowego, może zaistnieć potrzeba przeprowadzenia zabiegu przy znieczuleniu ogólnym. Operacja polega na odbarczeniu uciśniętych struktur nerwowych. Zabieg przeprowadza się z jednoczesną stabilizacją za pomocą śrub i prętów kręgów powyżej i poniżej złamanego trzonu. W przypadku pacjentów z osłabioną tkanką kostną dodatkowo stosuje się cement kotwiczący, który pomaga ustabilizować śruby.