Ból po bocznej stronie kolana może pojawić się po urazie np. nagłym niekontrolowanym ruchu skrętnym stawu. Częściej jednak jest związany z przeciążeniem, które może dotyczyć aktywności fizycznej lub wręcz przeciwnie- długotrwałego siedzenia. U niektórych pacjentów dolegliwości tego obszaru pojawiają się jednak zupełnie niespodziewanie bez uchwytnej przyczyny, co niejednokrotnie ma związek z pewnymi zmianami, do jakich dochodzi w stawie wraz z wiekiem.
Ból po bocznej stronie kolana jest charakterystyczny dla uszkodzeń łąkotki bocznej. U niektórych pacjentów uszkodzenie pojawia się w czasie urazu np. podczas jazdy na nartach czy gier zespołowych. Biorąc pod uwagę pacjentów przed 35 rokiem życia, nie są to jednak sytuacje częste, a w czasie niekontrolowanego ruchu skrętnego zazwyczaj dochodzi do uszkodzeń łąkotki przyśrodkowej. Niestety po 35 rokiem życia, łąkotka boczna jest bardziej narażona na uszkodzenia przy z pozoru niegroźnych zdarzeniach.
Ból łąkotki bocznej dużo częściej pojawia się dość niespodziewanie i nie ma związku z urazem. Podczas naszego życia, szczególnie u sportowców, może dochodzić do degeneracji jej wnętrza. W wyniku uszkodzeń łąkotki pacjent odczuwa rozlany ból po zewnętrznej stronie kolana w okolicy szpary stawowej. W początkowym etapie objawy zazwyczaj pojawiają się tylko podczas znacznego obciążenia stawu np. w czasie aktywności fizycznej czy długotrwałego siedzenia. Często obserwujemy także brak możliwości pełnego zgięcia lub wyprostowania kolana szczególnie w okresie zaostrzenia bólu. Pomimo że uszkodzenie łąkotki bocznej zazwyczaj powoduje dolegliwości po bocznej stronie stawu, podczas zginania pacjent może odczuwać także ból po tylnej stronie kolana, w czasie prostowania- po przedniej.
Jeżeli do uszkodzenia łąkotki bocznej dochodzi w wyniku urazu, po wypadku może pojawić się silny obrzęk i znaczne ograniczenie ruchomości kolana. Co charakterystyczne, bezpośrednio po zdarzeniu ból obejmuje wiele obszarów stawu, a silna opuchlizna utrudnia postawienie wstępnej diagnozy na podstawie badania klinicznego. Warto wiedzieć, że w przypadku silnych urazów kolana zazwyczaj dochodzi także do uszkodzeń innych elementów stawu. Tego typu zdarzenia warto konsultować zatem z lekarzem. Decyzja o leczeniu zależy od stopnia uszkodzenia łąkotki bocznej, oraz współistniejących uszkodzeń więzadeł czy chrząstki stawowej.
Ból po bocznej stronie stawu kolanowego może być związany także z uszkodzeniem więzadła pobocznego strzałkowego. Warto wiedzieć, że dolegliwości bólowe więzadeł pobocznych dużo rzadziej są wynikiem przeciążeń. Uszkodzenie ma zazwyczaj związek z gwałtownym skrętem kolana podczas uprawiania sportu lub innego niespodziewanego zdarzenia np. obsunięcia nogi ze schodka lub krawężnika. Bezpośrednio po kontuzji może wystąpić obrzęk, szczególnie jeżeli doszło także do uszkodzenia innych elementów stawu. Jeśli uraz więzadła jest znaczny, może pojawić się niestabilność i silny krwiak.
Co charakterystyczne, w przypadku uszkodzenia więzadła pobocznego strzałkowego ból jest zlokalizowany dokładnie po stronie bocznej stawu kolanowego w okolicy szpary stawowej. Czasem promieniują także nieco powyżej lub poniżej kolana. Uszkodzenia więzadła pobocznego występują rzadziej niż więzadła pobocznego piszczelowego- i całe szczęście, ponieważ jest nieco trudniejsze w leczeniu. W przypadku urazów I i II stopnia stosujemy leczenie zachowawcze. Niestety urazy III stopnia wymagają zabiegu.
W przypadku pacjentów po 60 roku życia uszkodzenia chrząstki stawu kolanowego częściej mają związek z naturalnym procesem degeneracji stawu, czyli zmianami zwyrodnieniowymi. Niestety u niektórych osób takie zmiany są już znacznie nasilone koło 50-60 roku życia. Szybszy proces degeneracji ma związek z pewnymi predyspozycjami genetycznymi, wadami budowy stawu kolanowego i dodatkowymi chorobami współistniejącymi np. chorobami reumatoidalnymi czy hemochromatozą.
Zmiany zwyrodnieniowe kolana dotyczą większości obszarów chrząstki, dlatego najczęściej ból pojawia się w różnych obszarach stawu. Jeżeli jednak zmiany obejmują głównie przedział boczny, dolegliwości mogą lokalizować się głównie po zewnętrznej stronie kolana. W początkowym etapie choroby zwyrodnieniowej ból pojawia się głównie w czasie aktywności np. podczas chodzenia, uprawiania sportu czy wykonywania przysiadu. Wraz z rozwojem choroby dolegliwości są coraz częstsze, a co charakterystyczne mogą występować okresowe silne nasilenia objawów. Pojawia się obrzęk stawu, zwiększenie ucieplenia, a także ból nocny stawu. Niestety proces zwyrodnienia chrząstki doprowadza do coraz większego ograniczenia ruchomości kolana zarówno w kierunku zgięcia, jak i wyprostu. Pacjent może także odczuwać tarcie i słyszeć trzaski podczas ruchu stawu. W zaawansowanych zmianach kolano wydaje się pogrubiałe, pojawia się także osłabienie mięśni, ból ud i łydek.
U osób młodszych do uszkodzenia bocznych obszarów chrząstki stawu kolanowego może dojść podczas urazu. Objawy i charakter bólu są tu zależne od stopnia uszkodzenia chrząstki i innych struktur. Właściwe leczenie takich lokalnych urazów chrząstki jest bardzo ważne, ponieważ nieodpowiednie postępowanie może wpłynąć na zapoczątkowanie rozwoju zmian zwyrodnieniowych stawu.
Zespół pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS) to kolejna przyczyna bólu, który lokalizuje się po stronie bocznej kolana. Dawniej uważano, że przyczyną dolegliwości jest tarcie pasma o nadkłykieć boczny, co w dłuższej perspektywie powoduje stan zapalny. Obecnie zwraca się uwagę na tkankę łączną leżącą pod pasmem w okolicy nadkłykcia kości udowej, która pełni funkcję kaletki. Jeśli z różnych powodów pasmo ulega większym naprężeniom, dochodzi do ucisku na tkankę i pojawienia się reakcji zapalnej.
ITBS dotyka przede wszystkim biegaczy, którzy w krótkim czasie zbyt gwałtownie zwiększają obciążenie treningowe. Dodatkowe czynniki, które doprowadzają do dysfunkcji, są związane z zaburzeniami biomechanicznymi; głównie dysbalansem mięśniowym. Ważną rolę odgrywa tu osłabienie mięśni pośladkowych, które mają wpływ na nieprawidłową pozycję kolana podczas biegu czy chodu. Nie bez znaczenia w etiologii ITBS jest także nieprawidłowa biomechanika stawu biodrowego i stopy, ponieważ właściwe funkcjonowanie naszego kolana zależy od pracy wyżej i niżej położonych stawów. Więcej podstawowych informacji na temat ITBS znajdziecie w moim poprzednim artykule.
W przypadku ITBS ból pojawia się po stronie bocznej w okolicy nadkłykcia kości udowej (2-3 cm nad kolanem). Dolegliwości mogą być punktowe, często promieniują jednak poniżej lub powyżej stawu. Co ważne, pomimo bólu zazwyczaj pacjent nie ma problemu z ruchomością kolana. Jest jednak pewien wyjątek. U niektórych osób podczas zginania może pojawiać się silne ciągnięcie po zewnętrznej stronie kolana. U części pacjentów takie nieprzyjemne odczucie występuje także podczas siedzenia, kiedy staw jest zgięty.
Mówiąc o bólu kolana w obszarze bocznym, warto wspomnieć o dolegliwościach występujących po zewnętrznej stronie stawu, ale od strony tylnej. Najczęstszą przyczyną bólu tego rejonu są 3 struktury: staw piszczelowo-strzałkowy, ścięgno mięśnia dwugłowego i nerw strzałkowy. Warto wiedzieć, że dysfunkcje powyższych struktur mogą występować jednocześnie. Bardzo często ból pochodzący z nerwu lub ścięgna jest spowodowany uszkodzeniem stawu. Co może wydać się zaskakujące, niejednokrotnie takie zaburzenia pojawiają się po skręceniu stawu skokowego Dlaczego? Zauważcie, że kość strzałkowa łączy staw skokowy z kolanowym. Podczas skręcenia kostki może dojść do przesunięcia kości strzałkowej w jej części dystalnej (dolnej), co spowoduje także jej ruch w części proksymalnej (górnej). Po urazie stawu skokowego może pojawić się zatem ból po tylno-bocznej stronie stawu kolanowego nieco poniżej stawu kolanowego.
Skręcenie kostki lub kolana może doprowadzić do nadmiernej ruchomości stawu piszczelowo-strzałkowego, czyli hipermobilności. Warto dodać, że hipermobilność tego obszaru czasem ma także związek z genetyką i uogólnioną nadruchomością stawów. Niestety dysfunkcja stawu piszczelowo-strzałkowego może wtórnie doprowadzić zarówno do podrażnienia nerwu strzałkowego, jak i schorzenie ścięgna mięśnia dwugłowego. Wszystkie te elementy mogą być źródłem bólu tylno-bocznego.
Oczywiście temat dolegliwości bólowych wszystkich powyższych elementów jest dużo bardziej skomplikowany. W przypadku bólu tylno-bocznego możemy mieć także do czynienia ze zmianami zwyrodnieniowymi stawu piszczelowo-strzałkowego, które zmniejszają jego ruchomość. Na szczęście są to sytuacje bardzo rzadkie. Dolegliwości tego rejonu mogą wynikać także z tendinopatii proksymalnej ścięgna mięśnia dwugłowego, która dotyka głównie sportowców trenujących dyscypliny, gdzie występuje dużo ruchów skrętnych kolana. Podrażnienie nerwu strzałkowego często pojawia się w wyniku ucisku np. po długotrwałym siedzeniu ze skrzyżowanymi nogami.
Jak widzicie, ból po bocznej stronie kolana może wynikać z wielu dysfunkcji. Diagnostyka jego przyczyny wymaga więc wnikliwego badania klinicznego. Na podstawie dokładnej analizy stawu możemy z dużym prawdopodobieństwem ocenić, która struktura jest źródłem bólu. W diagnostyce wykorzystujemy specjalistyczne testy oceniające elementy stawu. Warto wiedzieć, że badania obrazowe zalecamy dopiero na podstawie badania manualnego. Stawianie diagnozy jedynie na podstawie badań obrazowych jest błędem.
Każda z opisywanych przeze mnie w artykule jednostek wymaga wykonania innych badań obrazowych. W przypadku uszkodzeń łąkotki i więzadła pobocznego pomocne jest USG, ale często decydujące może okazać się MRI. Jeżeli podejrzewamy uszkodzenia chrząstki, rozpoczynamy od RTG, czasem jednak niezbędne jest badanie TK. W przypadku bólu tylno-bocznego badania obrazowe nie zawsze pokazują źródło problemu. Niestety niestabilność stawu piszczelowo-strzałkowego bliższego nie zawsze jest widoczna w USG czy MRI. To samo dotyczy podrażnienia nerwu strzałkowego. Badania obrazowe mogą nie uwidocznić także ITBS. Tutaj zalecamy zazwyczaj USG, niemniej jednak mniejsze zmiany w obrębie pasma bardzo często są niedostrzegalne.
Jedna odpowiedź
Mnie boli kolano z boku od dwóch lat, a w badaniach nic.
Pozdrawiam Piotr