Choroba Osgood-Schlattera – charakterystyka

Choroba Osgood-Schlattera powoduje ból przedniej strony kolana pod rzepką w okolicy guzowatości kości piszczelowej. Nie jest to schorzenie rzadkie, dotyka aż 5% dzieci i młodzieży. Nie spotkacie jej u ludzi dorosłych, ponieważ jest związana z pewnymi zaburzeniami, które powstają w czasie wzrostu szkieletu. Kość dziecka ze względu na intensywny rozwój jest dużo bardziej narażona na przeciążenia niż kość osoby dorosłej. Obszary szczególnie wrażliwe to tzw. chrząstki wzrostowe- miejsca, w których dochodzi do namnażania komórek. Warto wiedzieć, że Osgood-Schlater jest konkretną jednostką chorobową i nie możemy porównywać go z typowymi bólami wzrostowymi.

Chorobę Osgood-Schlattera dawniej zaliczano do tzw. jałowych martwic kości i nadal w opisach badań możecie znaleźć takie określenie. Na szczęście zmiany, które obserwujemy, nie mają dużo wspólnego z typową martwicą. Mamy tu do czynienia raczej z przeciążeniem i reakcją zapalną w rejonie guzowatości kości piszczelowej, która w sytuacji prawidłowego postępowania w większości przypadków leczy się samoistne. Podobne problemy związane z jądrami kostnienia u dzieci spotykamy także w innych obszarach ciała: w kości piętowej, stawie biodrowym, kręgosłupie, a nawet spojeniu łonowym.

Choroba Osgood-Schlattera dużo częściej dotyczy dzieci i młodzież intensywnie trenującą sport. Dawniej uważano, że dotyka głównie chłopców. Dziś coraz więcej dziewczynek trenuje wyczynowo, dlatego także one doświadczają bólu tej okolicy. Choroba Osgood-Schlattera częściej rozwija się w momencie skoku wzrostowego w czasie najintensywniejszego rozwoju kośćca. U chłopców ma to miejsce między 10 a 15, u dziewczyn między 9 a 13 rokiem życia. Schorzenie częściej dotyczy jednej kończyny- zazwyczaj tej dominującej podczas wybicia do skoku, czy kopania piłki. U około 20-30% przypadków objawy dotyczą jednak obu kolan.

Wyróżnia się 4 podstawowe typy choroby:

• I – Występuje wewnętrzne naruszenie jądra kostnienia, bez naruszenia ciągłości chrząstki.
• II – Występuje uszkodzenie jądra kostnienia oraz złamanie chrząstki poza polem przyczepu więzadła rzepki.
• III – Występuje uszkodzenie jądra kostnienia oraz złamanie chrząstki zlokalizowane w polu przyczepu więzadła rzepki.

Choroba Osgood-Schlattera- objawy

Jak już wiecie, choroba Osgood-Schlattera powoduje ból zlokalizowany w okolicy guzowatości kości piszczelowej. Warto także wiedzieć, że często tkliwość dotyczy nie tylko guzowatości, ale także więzadła właściwego rzepki. Zazwyczaj ból jest miejscowy, jednakże w rzadszych przypadkach dziecko może wskazywać na różne obszary przedniej strony kolana. Co więcej, każdy pacjent doświadcza choroby nieco odmiennie z różnorodnym nasileniem objawów. U niektórych dolegliwości pojawiają się tylko po bardzo intensywnym wysiłku i ustępują w ciągu 24h. U innych mniejszy wysiłek np. zabawa z rówieśnikami na podwórku powoduje ból, który zmniejsza się dopiero po kilku dniach. W przypadku znacznego zaostrzania stanu zapalnego dolegliwości mogą być na tyle duże, że ograniczają codzienne funkcjonowanie. Warto także zaznaczyć, że Osgood-Schlatter zazwyczaj powoduje objawy zmienne w czasie, czyli okresy z większym i mniejszym bólem.

W przypadku choroby Osgood-Schlattera pewne aktywności szczególnie aktywują mięsień czworogłowy uda, który pociągając za guzowatość, powoduje ból. Dolegliwości najczęściej pojawiają się zatem w trakcie: biegania, skakania i nagłych zmian kierunków. Problematyczne zazwyczaj jest także klękanie, noszenie ciężkich rzeczy i schodzenie po schodach. Poza bólem dodatkowo może pojawić się uczucie sztywności nóg i kolan oraz obrzęk w okolicy guzowatości piszczelowej. Kość zazwyczaj jest wrażliwa na ucisk, a okresowo pojawia się ucieplenie okolicy kolana. Po pewnym czasie trwania choroby możecie zauważyć charakterystyczne pogrubienie guzowatości- tak jak na poniższym zdjęciu. Po dłuższym okresie może wystąpić także osłabienie mięśnia czworogłowego. Osłabienie jest wynikiem odciążania bolesnego kolana.

Choroba Osgood-Schlattera- przyczyny

W przypadku bólu okolicy każdego ze stawów u dziecka zawsze musimy brać pod uwagę strukturę kostną. Inaczej jest u dorosłych, gdzie, o ile nie doszło do urazu, najczęściej mamy do czynienia z uszkodzeniami wewnątrzstawowymi lub schorzeniami tkanek miękkich. U młodego człowieka ścięgna zazwyczaj są zdrowe i silne, mięśnie elastyczne, a rosnąca kość podatna na przeciążenia.

Guzowatość kości piszczelowej jest miejscem, które szczególnie często stwarza problem aktywnym dzieciom. W momencie, gdy młody człowiek jest aktywny fizycznie, trenuje bieganie, skoki, taniec, gry zespołowe np. piłkę nożną, działają tu ogromne siły. Ścięgno silnego mięśnia czworogłowego (inaczej zwane więzadłem właściwym rzepki) pociąga za kość, prowokując przeciążenie chrząstki wzrostowej i jąder kostnienia.

Osgood-Schlatter najczęściej zaczyna się w okresie skoku wzrostowego. Dlaczego? Ponieważ z natury kość rośnie trochę szybciej niż ścięgna i mięśnie. Jeżeli dochodzi do nagłego wzrostu kości, ścięgna pociągają mocniej za nasadę, powodując jej przeciążenie. Warto także zwrócić uwagę, że niektórzy pacjenci mają pewne tendencje genetyczne do powstawania tego typu uszkodzeń. Często, kiedy konsultujemy dziecko, okazuje się, że rodzic także w dzieciństwie doświadczał podobnych dolegliwości.

Kolejną grupą czynników, które mogą przyczynić się do powstawania przeciążenia w rejonie guzowatości kości piszczelowej, są zaburzenia biomechaniczne. Badając pacjenta, bierzemy pod uwagę różne czynniki. Po pierwsze oceniamy elastyczność mięśnia czworogłowego i prawidłową pracę stawu rzepkowo-udowego. Sprawdzamy także inne elementy postawy, które mogą wtórnie wpływać na zwiększone napięcie w tym rejonie. Bierzemy pod uwagę także aktywność mięśni leżących po przeciwnej stornie kolana, czyli mięśni kulszowo-goleniowych. Przyczyn jest dużo, dlatego w celu oceny zachęcam do kontaktu z fizjoterapeutą.

Jak zdiagnozować Osgood-Schlattera?

Jeżeli podejrzewacie u dziecka chorobę Osgood-Schlattera, po pierwsze zgłoście się do ortopedy. Najważniejszym elementem jest badanie manualne, które ze znacznym prawdopodobieństwem może wskazać źródło bólu kolana. Kolejna kwestia to badania obrazowe, czyli klasyczne RTG, dzięki któremu możemy ocenić stopień zaawansowania zmian. Niestety możemy spotkać sytuacje, gdzie pomimo bólu guzowatości piszczelowej badanie RTG nie pokaże żadnych nieprawidłowości. Taki problem może pojawić się w początkowej fazie objawów, a także w przypadku, gdy zmiany nie są mocno nasilone. Lepszym rozwiązaniem jest wykonanie badania USG. Dlaczego? Ponieważ doświadczony diagnosta dostrzeże w tym badaniu cechy obrzęku tkanki, czy zwiększone ukrwienie więzadła właściwego rzepki i kaletki podrzepkowej, Taki wynik badania może wskazywać na początek Osgood-Schlaterra. Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny to badania zarezerwowane dla przypadków trudnych w diagnostyce, gdzie USG i RTG nie wykazują przyczyny bólu.

Wczesna diagnoza choroby Osgood-Schlattera jest bardzo ważna, ponieważ jeżeli zmodyfikujemy odpowiednio aktywność fizyczną dziecka, mamy szansę na uniknięcie rozwoju zmian. Warto zatem reagować na każdy ból w okolicach więzadła rzepki i guzowatości kości piszczelowej. Niestety bardzo często spotykam sytuacje, gdzie młody człowiek bardzo długo nie ma postawionej diagnozy, ponieważ trenerzy i rodzice sądzą, że przyczyną bólu jest przeciążenie mięśnia czworogłowego i jego ścięgna. Warto pamiętać, że patologie ścięgien u młodego człowieka to sytuacje bardzo rzadkie. Często ich bolesność i nadmierne ukrwienie jest związane z innymi patologiami. Każdy ból kolana u dziecka, który utrzymuje się przez kilka dni lub powtarza cyklicznie, zawsze należy zatem skonsultować ze specjalistą.

Jak leczyć?

Podstawą leczenie Osgood-Schlattera jest unikanie sytuacji prowokujących ból. Dawniej ograniczano dzieciom aktywność do minimum, a większość dnia kazano odpoczywać. Dziś odchodzimy od takiego podejścia. Staramy się znaleźć aktywności, czy wprowadzić pewne modyfikacje w treningu, które pozwolą na bezbolesne ćwiczenie. Takie działanie jest bezpieczne, a co najważniejsze zapewnia dziecku odpowiednią dawkę ruchu. Wszystkie najważniejsze informacje na temat aktywności fizycznej w tej chorobie znajdziecie w moim poprzednim artykule.

W przypadku dzieci, które mają okresowe zaostrzenie dolegliwości, stosujemy pewne działania mające na celu ograniczenie dolegliwości. Jeżeli ból jest tak silny, że uniemożliwia chodzenie, zaleca się stosowanie maści przeciwzapalnych, okładów z lodu, zabiegów fizykoterapeutycznych, kinesiotapingu i innych tego typu działań. Jeżeli jednak dolegliwości nie są duże lub pojawiają się tylko po wzmożonej aktywności fizycznej, nie ma potrzeby ograniczania stanu zapalnego. Reakcja zapalna jest w pewnym sensie potrzebna, ponieważ dzięki niej kość może właściwie się goić i przebudować. W mojej opinii wielotygodniowe branie leków przeciwzapalnych w takich sytuacjach nie ma sensu. W niektórych przypadkach pomocna może okazać się także opaska podrzepkowa, która uciskając ścięgno mięśnia czworogłowego, może odciążyć guzowatość piszczeli.

Dodatkowo w czasie rehabilitacji oceniamy narząd ruchu dziecka. Staramy się znaleźć wszelkie zaburzenia biomechaniczne, dysbalans w pracy mięśni i wzmożone napięcie mięśniowo-powięziowe niektórych obszarów ciała. Następnie wprowadzamy ćwiczenia, które korygują takie nieprawidłowości. Szczególnie skupiamy się nad zmniejszeniem napięcia mięśnia czworogłowego i wzmocnienia mięśni kulszowo-goleniowych. Obserwujemy także zachowanie kolana w czasie różnych czynności i korygujemy wszelkie zaburzenia.

Powikłania po chorobie Osgood-Schlattera?

Wiele dzieci, które wyczynowo trenują sport, nie chcą zrezygnować z intensywnych treningów i pomimo zaleceń lekarzy kontynuują aktywność. Niestety takie zachowanie najczęściej powoduje zaostrzenie dolegliwości. Spotykam sytuację, gdzie dziecko trenujące wyczynowo ogranicza aktywność tylko na kilka tygodni, a kiedy ból zmniejsza się, wraca do intensywnych treningów. Niestety w takich przypadkach bardzo szybko stan zapalny powraca, co może doprowadzić do powikłań. Najczęstszym jest powstanie znacznej wypukłości w okolicach guzowatości piszczelowej. U wielu jest to tylko problem estetyczny, niestety mogą zdarzać się przypadki, gdzie ból tej okolicy pojawia się w życiu dorosłym. U niektórych pacjentów dochodzi także do zwapnień w okolicach przyczepu więzadła rzepki. Najpoważniejszym powikłaniem po Osgood-Schlatterze jest całkowite oderwanie guzowatości kości piszczelowej, które wymaga już interwencji chirurgicznej.