Ból stawu biodrowego dotyka głównie osoby starsze, co zazwyczaj jest związane z procesem zwyrodnieniowym chrząstki. W przypadku młodszych pacjentów jego dysfunkcje częściej mają związek z zaburzeniami w budowie struktur stawu. Jedną z częstszych przyczyn ograniczenia ruchomości i bólu pachwiny u osób młodych jest konflikt udowo-panewkowy (FAI), o którym przeczytacie w dzisiejszym artykule.

Konflikt udowo-panewkowy – charakterystyka

O konflikcie udowo-panewkowym mówimy w sytuacji, gdy pewne elementy mają nieprawidłowy kształt i zaburzają tym samym pracę stawu. Wyróżniamy trzy typy konfliktu:

• CAM, gdzie kostna deformacja pojawia się na granicy szyjki i głowy kości udowej, co prowadzi do niewłaściwego kontaktu głowy z panewką.
• PINCER, gdzie obserwujemy nadbudowę kostną na krawędzi panewki stawowej
• MIESZANY, czyli połączenie CAM i PINCER

Konfliktu udowo-panewkowy jest przyczyną bólu stawu biodrowego głównie u osób młodych pomiędzy 25 a 50 rokiem życia. Niejednokrotnie dotyczy także pacjentów przed 20 rokiem życia. Statystyki podają, że typ CAM najczęściej występuje u mężczyzn, PINCER zaś u kobiet. W przypadku obu płci bardzo często występuje jednak konflikt mieszany.

Dlaczego konflikt udowo-panewkowy wywołuje ból? Ponieważ nieprawidłowa budowa elementów kostnych u wielu pacjentów doprowadza do uszkodzeń chrząstki i obrąbka stawowego, a także do wtórnego napięcia okolicznych mięśni. Niestety dolegliwości w obrębie pachwiny często są bagatelizowane u młodych ludzi, ponieważ ból stawu biodrowego najczęściej kojarzymy z chorobą zwyrodnieniową występującą u osób starszych. Niejednokrotnie spotykamy sytuacje, gdzie diagnoza konfliktu udowo-panewkowego stawiana jest bardzo późno. Przez wiele miesięcy, a nawet lat pacjent jest przekonany, że przyczyną dolegliwości są ścięgna przyczepiające się w rejonie pachwiny. Warto wiedzieć, że schorzenia ścięgien, szczególnie w przypadku osób bardzo młodych przed 20 rokiem życia nie są częste. W takiej sytuacji zawsze powinniśmy podejrzewać schorzenia w obrębie stawu.

Objawy konfliktu udowo-panewkowego

Objawy pojawiające się w wyniku konfliktu udowo-panewkowego bywają różnorodne. Najczęściej jednak lokalizują się w pachwinie, a w rzadszych przypadkach ból promieniuje na boczną stronę biodra w okolice krętarza lub do pośladka. Dodatkowo pojawia się ograniczenie ruchomości stawu. Dolegliwości mogą nasilać się podczas zgięcia stawu biodrowego, co uniemożliwia przyciągnięcie kolana do klatki piersiowej. Co więcej, pacjent może mieć problem z wykonywaniem ruchów skrętnych kończyną, szczególnie do środka. Objawy mogą wystąpić zatem przy nagłej zmianie kierunku, podczas wstawania z krzesła lub w siedzeniu z kolanami do wewnątrz. Często pacjenci odczuwają kłucie głęboko w pachwinie, u innych pojawia się wrażenie ciągnięcia mięśni, które rozchodzi się na wewnętrzną stronę uda. Warto także wiedzieć, że nie zawsze dolegliwości są związane ze zmianą kierunku czy pozycją stawu biodrowego. Czasem ból jest bardziej tępy i pojawia się po dłuższym chodzeniu.

W przypadku konfliktu udowo-panewkowego zazwyczaj objawy nie są stałe. Dochodzi do zaostrzeń dolegliwości i okresów poprawy. W początkowym etapie bardzo często ból pachwiny pojawia się tylko w czasie lub bezpośrednio po aktywności fizycznej. Kiedy pacjent robi przerwę w treningach, objawy ustępują nawet na dłuższy okres. Niektórzy mają także wrażenie blokowania lub przeskakiwania w stawie, które pojawia się w wyniku uszkodzenia obrąbka stawowego.

Wraz z rozwojem schorzenia pacjent może odczuwać napięcie w rejonie miednicy, pośladków i kończyn dolnych. Niektórzy mają także wrażenie osłabienia mięśni nóg. Może także dochodzić do coraz większego ograniczenia zakresu ruchu stawów biodrowych, co jest związane z reakcją obronną organizmu, a także postępującym uszkodzeniu chrząstki stawowej.

Przyczyny konfliktu udowo-panewkowego

Konflikt udowo-panewkowy bardzo często spotykamy u osób młodych intensywnie trenujących sporty. To właśnie w czasie wzmożonej aktywności fizycznej dochodzi do przeciążenia stawu, mikrourazów, które mogą doprowadzić do zniekształcenia i nadbudowy elementów kostnych. Szczególnie narażone są osoby, które w czasie aktywności wykonują wiele ruchów skrętnych stawu, głębokie przysiady oraz ruchy w maksymalnym zakresie ruchu. Konflikt spotykamy najczęściej u młodych piłkarzy, hokeistów, gimnastyków, koszykarzy, pojawia się także u osób trenujących sporty walki czy podnoszenie ciężarów.

Z pewnością wzmożona aktywność fizyczna jest jednym z najczęściej wymienianych przyczyn konfliktu udowo-panewkowego. Wielu specjalistów uważa jednak, że jest ona tylko czynnikiem przyśpieszającym progres schorzenia, a głównym powodem są pewne predyspozycje genetyczne i wady w budowie rozwijające się w dzieciństwie. Warto wiedzieć, że niektórzy z nas od urodzenia posiadają nieco odmienną budowę elementów kostnych stawu. To właśnie genetyka jest przyczyną wielu schorzeń i pojawiania się wcześniejszego zwyrodnienia w tym rejonie. U niektórych nieprawidłowości w budowie rozwijają się w okresie wzrostu kostnego, szczególnie u dzieci aktywnych sportowo. Podczas nadmiernej aktywności dochodzi do przeciążenia w obrębie płytki wzrostowej kości. Geny mogą mieć wpływ m.in. na kształt głowy kości udowej i strukturę obrąbka stawowego. Mogą zatem predysponować do wystąpienia konfliktu udowo-panewkowego.

Oczywiście obecność pewnych nieprawidłowości w budowie stawu biodrowego nie jest jednoznaczna z pojawieniem się bólu. Często są one niewielkie i nigdy nie wywołują dolegliwości. Co więcej, spotykamy pacjentów, którzy nie odczuwają bólu, pomimo zaawansowanego konfliktu. U wielu z nas narząd ruchu adaptuje się do zmienionej budowy stawu. Ważna jest zatem dokładna analiza każdego przypadku i wnikliwe badanie kliniczne.

Niektórzy zauważają, że konflikt udowo-panewkowy pojawia się częściej u osób, które we wczesnej młodości wykonują ciężką pracę fizyczną. Nie bez znaczenia jest także siedzący tryb życia. Ważnym czynnikiem w etiologii schorzenia jest także hipermobilność stawów. U wielu ludzi kolagen, czyli podstawowy budulec struktur narządu ruchu ma luźniejszą strukturę. Warto zwrócić tu także uwagę na Zespół Ehlersa- Danlosa, o którym przeczytacie w moim poprzednim artykule. W takich przypadkach stawy biodrowe mogą mieć nadmierną ruchomość, co u niektórych prowadzi do przeciążeń i zmian w budowie elementów stawu. Nie bez znaczenia są tu także zmiany kostne pojawiające się jako następstwo złamania w obrębie stawu, które niejednokrotnie wpływają na deformację elementów kostnych. Podobnie dzieje się u osób, które przeszły chorobę Perthesa, jałową martwicę czy złuszczenie głowy kości udowej.

Jak zdiagnozować konflikt udowo-panewkowy?

Niestety niejednorodnie spotykamy pacjentów, którzy trafiają do nas, dopiero gdy konflikt udowo-panewkowy jest już bardzo zaawansowany. Niektórzy bagatelizują objawy, inni przez lata nie mają postawionej prawidłowego rozpoznania. Jeżeli schorzenie jest zaawansowane i powoduje dolegliwości bólowe, brak wczesnej diagnozy niesie ze sobą negatywne skutki. Konflikt w wielu przypadkach prowadzi do postępującego uszkodzenia chrząstki stawowej, czyli zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego. Jak wiemy, chrząstka jest tkanką, która nie ulega regeneracji, dlatego w przypadku zaawansowanych zmian jedyną opcją jest wymiana stawu.

Jak zdiagnozować konflikt udowo-panewkowy? Po pierwsze należy zgłosić się do ortopedy, który wykona wnikliwe badanie stawu biodrowego. Podczas pierwszej wizyty lekarz przeprowadzi dokładny wywiad i badanie kliniczne, oceni ruchomość stawu biodrowego, wykona także specyficzne testy. Jeżeli specjalista podejrzewa obecność konfliktu, kieruje pacjenta na badanie RTG. Warto pamiętać, że powinno być ono zrobione w dwóch projekcjach AP i osiowej. Niestety podstawowa i najczęściej wykonywana projekcja AP może nie wykazać problemu.

Dodatkowo lekarz może zlecić wykonanie badania tomografii komputerowej, które pokazuje zniekształcenie części kostnych. Niektórzy specjaliści zlecają także badanie MRI, często z podaniem dostawowego kontrastu. Celem takiego badania jest zobrazowanie uszkodzeń obrąbka stawowego. MRI ocenia także chrząstkę stawową oraz tkanki miękkie okolicy stawu. Na podstawie wyników badań i oceny klinicznej pacjenta lekarz decyduje o leczeniu. Więcej na ten temat przeczytacie w moim kolejnym artykule.