Rehabilitacja po złamaniu zmęczeniowym kości udowej- dlaczego właściwe postępowanie jest tak ważne?

W ostatnim artykule opisałam wszystkie podstawowe informacje na temat złamania zmęczeniowego kości udowej. Dziś skupię się na kolejnej istotnej kwestii, czyli rehabilitacji tego typu złamania. Dlaczego odpowiednie postępowanie w tym przypadku jest tak ważne? Z kilku względów:

• Dzięki właściwemu postępowaniu możemy stworzyć odpowiednie warunki do zrostu. Niestety w przypadku złamań zmęczeniowych bardzo często diagnoza stawiana jest bardzo późno, a pacjent tygodniami funkcjonuje z bólem, często także uprawia sport, nie wiedząc, że dolegliwości pochodzą ze złamania. Takie postępowanie niejednokrotnie ma wpływ na pojawienie się powikłań, m.in. przemieszczenia odłamów.
• Złamania zmęczeniowe w obrębie kości udowej, szczególnie te zlokalizowane w pobliżu stawu biodrowego, mają wpływ na ograniczenie ruchomości stawu. U wielu pacjentów nawet po wygojeniu kości staw nie odzyskuje zakresu ruchu- głównie w kierunku rotacji wewnętrznej, zewnętrznej i wyprostu biodra. Wprowadzenie odpowiednich działań manualnych oraz ćwiczeń domowych jest więc niezwykle istotne.
• W procesie rehabilitacji bardzo istotnym elementem jest wprowadzenie ćwiczeń wzmacniających. Pozwalają one na odzyskanie pełnej siły mięśniowej, której osłabienie wynika z konieczności odciążenia kończyny. Ważną kwestią jest także progresywny powrót do treningu sportowego, tak aby przyzwyczaić kość do coraz większych obciążeń.

Rehabilitacja po złamaniu kości udowej- jak długo trwa leczenie?

Oczywiście każde złamanie zmęczeniowe w obrębie kości udowej wymaga indywidualnego podejścia. Możemy spotkać sytuacje, gdzie złamanie jest na tyle rozległe, że niezbędne jest przeprowadzenie zabiegu operacyjnego. Na szczęście u większości pacjentów wystarczające okazuje się leczenie zachowawcze. Teoretycznie całkowita rehabilitacja po złamaniu zmęczeniowym kości udowej trwa około 4 miesięcy. Po tym czasie pacjent powinien być gotowy na powrót do pełnej aktywności sportowej. Niemniej jednak musimy pamiętać, że okres leczenia złamań zmęczeniowych jest dość indywidualny. W naszej praktyce spotykamy pacjentów, u których pełen zrost następuje wcześnie, a pacjent odzyskuje funkcje stawu biodrowego i pełną gotowość do treningu już koło 3-3.5 miesięcy po złamaniu. Prowadzimy także pacjentów, którzy potrzebują znacznie więcej czasu nawet 6-8 miesięcy. Na taki stan rzeczy na pewno ma wpływ kilka elementów. Jeżeli lekarze rozpoznali złamanie zmęczeniowe kości udowej na wczesnym etapie złamania, szansa na szybsze leczenie jest większa.

Musimy także wiedzieć, że leczenie wszelkich złamań, także złamań zmęczeniowych, to sprawa dość indywidualna, warunkowana czynnikami genetycznymi. Możemy spotkać więc pacjentów, u których zrost kości udowej będzie nieco wolniejszy. Warto wiedzieć, że opóźniony zrost możemy zauważyć w przypadku złamań w obrębie szyjki kości udowej, na co wpływa kilka czynników. Ze względu na wewnątrzstawowe położenie złamania u niektórych pacjentów płyn stawowy wypłukuje tkankę łączną, która pojawia się w miejscu uszkodzonej kości, co utrudnia gojenie. Co więcej, ze względu na budowę tego obszaru i sił tu działających, w momencie pojawienia się złamania może szybko dojść do przesunięcia dwóch fragmentów kości względem siebie. Niestety nawet niewielkie przesunięcie utrudnia zrost. Złamanie w obrębie szyjki lub trzonu kości udowej może powodować także wiele powikłań m.in. konflikt udowo-panewkowy lub martwicę głowy kości udowej. Na szczęście dzięki odpowiedniemu postępowaniu możemy uniknąć tego typu sytuacjom.

Odciążenie kończyny

Jak już wiemy, złamanie wymaga odciążenia kości. W tym celu pacjent musi stosować kule łokciowe przez 6-8 tygodni. Niestety możemy spotkać także przypadki, gdzie czas ten jest dłuższy- nawet do 14 miesięcy. Zazwyczaj jednak między 6 a 8 tygodniem pozwalamy pacjentowi na stopniowe obciążanie stopy podczas chodzenia. Należy pamiętać, że częściowe przenoszenie ciężaru ciała na stopę nie może wywoływać bólu. Na początku uczymy się stopniowo obciążać stopę jeszcze z dwoma kulami. W kolejnym tygodniu chodzimy o jednej kuli, a po 8-10 tygodniu zazwyczaj możemy całkowicie je odstawić. Warto pamiętać, że czas, kiedy pacjent może w pełni obciążyć kończynę, jest dość indywidualny. Jeżeli po odstawieniu kul wciąż pojawia się ból, lekarz może zadecydować o trochę dłuższym czasie odciążenia.

Praca nad zakresem ruchomości stawu biodrowego

Jednym z częstszych powikłań po złamaniu zmęczeniowym kości udowej jest ograniczenie ruchomości stawu biodrowego. W pierwszych tygodniach, kiedy dolegliwości bólowe są jeszcze bardzo silne, staw ma zmniejszoną ruchomość we wszystkich kierunkach. Jest to jak najbardziej naturalna sytuacja związana z procesem gojenia, a także faktem, że nasz organizm wytwarza coś w rodzaju naturalnego gipsu. W miarę upływu czasu zazwyczaj zakres ruchu poprawia się samoistnie, jednakże warto wiedzieć, że u większości pacjentów, którzy nie uczęszczają na rehabilitację i nie ćwiczą w domu, ruchomość nie wraca w pełni. Niejednokrotnie w naszej pracy zawodowej spotykamy pacjentów, którzy wiele lat temu doznali złamania w obrębie stawu biodrowego, a ruchomość po latach jest wciąż ograniczona. Największe ograniczenia obserwujemy w kierunku rotacji wewnętrznej i wyprostu, a samodzielne wypracowanie tych dwóch kierunków ruchu jest niestety dość trudne.

Pamiętajcie zatem, aby po złamaniu skonsultować się z rehabilitantem. Dzięki odpowiednim technikom manualnym większość pacjentów ma możliwość na odzyskanie ruchomości. Specjalista dobierze także odpowiednie ćwiczenia do pracy w domu. Odzyskanie zakresu ruchu to jeden z najważniejszych aspektów rehabilitacji, ponieważ ograniczona ruchomość wpływa na nieprawidłowy chód, odczucia dyskomfortu podczas wykonywania różnorodnych codziennych czynności, a co najważniejsze ma bezpośredni wpływ na możliwość pojawiania się bólu okolicy biodra, pachwiny i kręgosłupa nawet wiele lat po złamaniu.

Praca nad streotypem chodu

Praca nad prawidłowym chodem to kolejny niezwykle istotny element rehabilitacji po złamaniu zmęczeniowym kości udowej. Niestety bardzo często spotykam sytuacje, gdzie pacjent nawet wiele miesięcy po złamaniu chodzi nieprawidłowo. Przyczyną zazwyczaj jest tu ograniczenie zakresu ruchu wynikające z braku odpowiedniej rehabilitacji bezpośrednio po złamaniu lub znaczne osłabienie siły mięśniowej. Jeżeli pacjent nie wypracuje prawidłowej równowagi i siły mięśniowej, w czasie chodzenia nie będzie w pełni obciążał kończyny. W takim przypadku obserwujemy skracanie kroku i przenoszenie ciężaru ciała na drugą nogę. Możliwe, że informacje, które tu czytacie, wydają się Wam oczywiste. Niemniej jednak bardzo wielu pacjentów nie zdaje sobie sprawy, jak ważna jest rehabilitacja po złamaniach zmęczeniowych. Po urazie zazwyczaj przyzwyczajamy się do naszego zmienionego, nieprawidłowego stereotypu chodu. Wiele osób nie dostrzega zaburzeń stereotypu chodu. Warto zatem zgłosić się do rehabilitanta, który oceni nasz wzorzec chodu.

Ćwiczenia wzmacniające

Pewne ćwiczenia wzmacniające wprowadzamy jeszcze w okresie używania kul. Jest to szczególnie ważne w przypadku sportowców, którzy są zmuszeni do znacznego obniżenia swojej aktywności fizycznej. Pacjent może wykonywać ćwiczenia na górne partie ciała, może pływać z deską lub ósemką pomiędzy nogami, tak aby pracować tylko kończynami górnymi. Ważne są także napięcia izometryczne mięśni kończyny dolnej. Pamiętajcie, że przez kilka tygodni odciążania kończyny mięśnie ulegają znaczącemu osłabieniu. Brak jakiejkolwiek ich aktywności może spowodować spore zaniki. Oczywiście nie zalecam wprowadzania ćwiczeń na własną rękę. Zawsze warto współpracować ze specjalistą.

W momencie, kiedy rehabilitant daje zielone światło do częściowego obciążania kończyny, czyli w około 6-8 tygodniu po złamaniu, możemy wprowadzić także pewne ćwiczenia kończyn dolnych w odciążeniu. Wielu pacjentów wykorzystuje w tym celu rower stacjonarny z niewielkim obciążeniem, ćwiczenia w wodzie i różne ćwiczenia na macie w leżeniu.

Dużo więcej ćwiczeń wzmacniających możemy wprowadzić w 8-10 tygodniu, kiedy pacjent funkcjonuje bez kul. W tym czasie zalecamy aktywności w podporach, w staniu, również jednonóż. Pracujemy nie tylko na mięśniach stawu biodrowego. Wzmacniamy także mięśnie brzucha i tułowia. W tym czasie staramy się jednak unikać ćwiczeń, które obciążają stawy biodrowe w dużych zakresach np. głęboki przysiad.

Rehabilitacja po złamaniu kości udowej powinna także uwzględniać ćwiczenia równoważne, które wpływają m.in. na lepsze obciążenie kończyny w czasie chodzenia, a tym samym na lepszy stereotyp chodu. Zaczynamy oczywiście od prostych form w staniu na jednej nodze. Następnie przechodzimy do stania na niestabilnych podłożach. Po kilku tygodniach wprowadzenia przechodzimy do coraz trudniejszych, bardziej złożonych ćwiczeń wzmacniających.

Pomiędzy 10 a 16 tygodniem leczenia zazwyczaj pacjent wraca do aktywności sportowej. Pamiętajmy jednak o stopniowych wchodzeniu w trening. Nie powinniśmy obciążać złamanej kości gwałtownie. W przypadku biegaczy zaczynamy od krótkich i wolnych marszobiegów. W początkowym etapie czas biegu musi być krótszy niż czas odpoczynku. Dla przykładu zaczynamy od 30 sek biegu i 1 min przerwy, a cały marszobieg ma trwać 10-15 minut. W kolejnych tygodniach zwiększamy czas biegu, a skracamy przerwę, aby po kilku tygodniach biegać już ciągiem. Mocne przebieżki, sprinty i długie wybiegania zostawiamy oczywiście na koniec. Niestety nie mogę dać Wam konkretnej recepty na trening biegowy po złamaniu. Trener razem z rehabilitantem powinien ustalić indywidualny plan treningowy z uwzględnieniem cotygodniowego wzrostu kilometrażu.