Tężyczka jest dość „podstępna”. Z powodu niespecyficznych objawów trudno ją zdiagnozować. Co więcej, wciąż wielu lekarzy ma wiedzę tylko na temat jej cięższej postaci (tężyczka jawna). Dużo trudniej wykryć postać lżejszą, tężyczkę utajoną. Główny jej objaw to mrowienia i skurcze różnych rejonów ciała, dlatego mogłoby się wydawać, że to schorzenie typowo neurologiczne. Oczywiście symptomy dotyczą głównie układu nerwowego, ale przyczyny mogą być związane z układem hormonalnym, trawiennym, oddechowym, a nawet problemami natury psychicznej, o czym wspomina na swoich wykładach psychoterapeutka Cecylia Bieganowska.

Tężyczka – charakterystyka

Tężyczka to zespół objawów, gdzie dochodzi do tzw. wzmożonej pobudliwości nerwowo-mięśniowej. Mówiąc inaczej, nasz układ nerwowy odpowiada mocniej i szybciej na bodźce, albo odpowiada na bodźce, na które nie powinien. Przyczyną zaburzenia jest obniżenie stężenia jonów wapnia, magnezu i/lub witaminy D w przestrzeni międzykomórkowej.

Zazwyczaj nikogo nie dziwi związek tężyczki z magnezem, który wpływa na funkcjonowanie układu nerwowo-mięśniowego. Z wapniem jest inaczej, kojarzymy go głównie z układem kostnym. Wbrew pozorom pierwiastek ten ma także ogromny wpływ na układ nerwowy, jest niezbędny do prawidłowego przenoszenia impulsów, a tym samym wpływa na jego pobudliwość. Dodatkowo warto wspomnieć o witaminie D, także często wymienianej w kontekście tężyczki. Jej brak wpływa na nieprawidłowe wchłanianie magnezu.

Pojawienie się objawów tężyczki może być związane również z zaburzeniem równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. To trudne pojęcie oznacza stan optymalnego stężenia jonów wodoru w ustroju. Do zaburzeń równowagi może dojść w przebiegu chorób związanych z nerkami oraz płucami. Szczególnie znaczenie w kontekście tężyczki mają zaburzenia doprowadzające do tzw. hiperwentylacji, czyli nadmiernego oddychania.

Tężyczka występuje pod dwoma postaciami. Pierwszy z nich to dużo bardziej niebezpieczna tzw. tężyczka jawna. Ze względu na swój bezpośredni związek z niedoborem wapnia, często zwana także hipokalcemiczną. Zazwyczaj jej przyczyna jest związana z innymi poważnymi chorobami organizmu, na szczęście występuje stosunkowo rzadko. Charakteryzuje się napadami bolesnych skurczy poprzedzonymi drętwieniem okolic palców rąk i ust. Na początku ataku dochodzi do silnego napięcia kciuka, następnie napięcie pojawia się w mięśniach twarzy. Kolejny etap to przykurcz mięśni kończyn. Pacjent może także stracić przytomność, a nawet mogą pojawić się drgawki przypominające padaczkę. Niebezpieczne jest także pojawiający się skurczu mięśni głośni, co w bezpośredni sposób zagraża życiu.

Drugi rodzaj to tzw. tężyczka utajona, związana głównie z niedoborem magnezu. Objawy są tu bardzo niespecyficzne, często mało dokuczliwe i wręcz bagatelizowane przez lekarzy. Tężyczka wtórna to bardzo często spotykana postać. Z moich obserwacji wynika, że cierpi na nią coraz więcej pacjentów, a statystyki z pewnością będą rosły.

Tężyczka – przyczyny

Zauważmy, że tężyczka jest spowodowana niedoborami mikroelementów i zaburzeniami równowagi kwasowo- zasadowej, dlatego do pojawienia się objawów tężyczki mogą przyczynić się różnorodne choroby. Do najczęstszych zaliczamy:

– choroby tarczycy i przytarczyc wywołujące zaburzenia w wydzielaniu kalcytoniny i parathormonu hormonów utrzymujących równowagę wapniową organizmu

– zespół złego wchłaniania w przebiegu chronicznych biegunek lub wymiotów

– celiakia, czyli tzw. nietolerancji glutenu, w wyniku której dochodzi do zaburzeń wchłaniania min. wapnia

– przewlekłe stosowanie leków moczopędnych

-KPU, czyli zaburzenie metabolizmu hemu

–nerkowa kwasica cewkowa prowadząca do zachwiania równowagi kwasowo-zasadowej organizmu i powstania kwasicy

–hiperaldosteronizm powodujący zwiększoną ilość aldosteronu, co w konsekwencji prowadzi do wzrostu pH krwi

–hiperwentylacja psychiczna występująca najczęściej w zaburzeniach o podłożu lękowym, w czasie intensywnego oddychania dochodzi do zachwiania równowagi kwasowo-zasadowej (tzw. zasadowicy)

-inne problemy natury psychicznej, tężyczka występuje szczególnie często u osób młodych przepracowanych, zestresowanych, skłonnych do depresji, nieodpornych na sytuacje stresowe. Ich układ nerwowy jest przeciążony, zużywa zbyt dużo mikroelementów

–astma oskrzelowa powodująca zaburzenia oddychania i w konsekwencji zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej

-cukrzyca

Tężyczka – objawy

Nie jest problemem określenie przyczyny czy nawet leczenie tężyczki. Największą trudnością jest jej zdiagnozowanie. Nie chodzi tu o brak narzędzi diagnostycznych, raczej o fakt, że lekarze często nie znają tężyczki. Zazwyczaj, kiedy nie mogą znaleźć przyczyny pojawiających się parastezji, wysyłają pacjentów do psychiatrów, którzy także szukają zaburzeń tylko w sferze psychiki.Tężyczka często jest mylona także z fibromialgią, o której przeczytacie w moim kolejnym artykule.

Do objawów tężyczki zaliczamy:

parestezje– czyli tzw. zaburzenia czucia np. drętwienia, mrowienia, głównie dłoni i stóp

skurcze– to jeden z najbardziej charakterystycznych objawów, występują zarówno w kończynach górnych, jak i dolnych, najczęściej jednak pojawiają się w łydkach i stopach. Charakterystyczne mogą być także skurcze głośni

drgawki– częste, krótkotrwałe, mogą lokalizować się tylko po jednej stronie ciała, zazwyczaj obejmują jednak różne partie

ogólne osłabienie i zmęczenie– mogą zdarzać się nawet zasłabnięcia

bóle i zawroty głowy

zwiększone napięcie mięśniowe

bóle kręgosłupa

nadmierna potliwość

objawy natury psychicznej– często tężyczka mylona jest z depresją i innymi chorobami psychicznymi, w przebiegu tężyczki może wystąpić lęk i bezsenność, ataki paniki, osłabienie koncentracji i uwagi, problemy z pamięcią, rozdrażnienie, ataki hiperwentylacyjne (szybkiego oddychania o podłożu lękowym), wady wymowy

objawy wegetatywne– przyspieszona akcja serca, bóle opasające klatkę piersiowa, kolki

zasinienie kończyn

uczucie ucisku w nadbrzuszu 

uczucie ciała obcego w gardle

nadpobudliwość układu nerwowego 

Dla przykładu odniosę się do nadpobudliwości, która obserwuje w gabinecie, w czasie leczenia pacjentów. Zazwyczaj, zanim zostanie postawiona prawidłowa diagnoza, pacjenci z tężyczką trafiają do lekarzy wielu specjalności. Dzieje się tak głównie ze względu na złożoność objawów, które dotyczą wielu narządów. Mrowienia, które występują najczęściej w kończynach, często mylnie naprowadzają lekarzy na diagnozę schorzenia kręgosłupa lub ucisku nerwu obwodowego. Pacjenci zazwyczaj trafiają wtedy na zabiegi fizykoterapeutyczne czy manualne…. i tu zaczyna się problem. Często wszelkie działania powodują pogorszenie objawów. Pacjent po zabiegu czuje, że jego drętwienia zwiększają się, często pojawia się dodatkowo ból promieniujący w różne regiony ciała. Dzieje się tak, ponieważ układ nerwowy jest nadpobudliwy, reaguje ze wzmożoną siłą na delikatne bodźce.

Nadwrażliwość w czasie rehabilitacji

Praca manualna z pacjentem z tężyczką jest trudna. Nadwrażliwość na bodźce powoduje, że terapia musi być delikatna. W wielu przypadkach mocne techniki tkanek miękkich są po pierwsze trudne do zniesienia w czasie samej terapii, dodatkowo pacjent czuje znaczne zaostrzenie objawów po zabiegu. Podczas terapii pacjent może czuć także tzw. ból przeniesiony, co oznacza, że przy ucisku czy dotyku jeden części ciała odczuwamy dolegliwości zupełnie w innym rejonie. Bardzo często spotykamy także pacjentów, u których tężyczka współistnieje ze schorzeniem kręgosłupa, co zupełnie utrudnia diagnozę.

Objawy w czasie badania lekarskiego:

Pacjent z podejrzeniem tężyczki powinien trafić do neurologa, który w czasie badania jest w stanie zauważyć kilka niepokojących objawów:

– wygórowanie odruchów ścięgnistych – oznacza, że podczas uderzenia młoteczkiem np. w kolano reakcja będzie dużo mocniejsza

– objaw Chwostka– uderzenie młoteczkiem w mięsień żwacz powoduje gwałtowne skurcze mięśni mimicznych twarzy, świadczy wzmożonej pobudliwości nerwu twarzowego

– objaw Trousssea- w czasie badania lekarz zaciska mankiet na ramieniu pacjenta. Niedokrwienie spowoduje zbliżenie palców dłoni w tzw. rękę położnika.

Tężyczka- diagnostyka

Tężyczkę diagnozuje się w tzw. próbie tężyczkowej (inaczej zwanej próbą ischemiczną). W czasie badania lekarz zakłada opaskę uciskową na ramieniu i wprowadza igle w pierwszy mięsień międzykostny. W czasie badania pacjent oddycha głęboko, po kilku minutach mankiet jest zdejmowany, a lekarz obserwuje wyładowania na ekranie oscyloskopu.

W sytuacji, gdy próba tężyczkowa wychodzi pozytywnie, należy po pierwsze wykluczyć choroby, które mogą ją wywoływać. Po drugie, należy wykonać badania określające poziom mikroelementów tj. magnez, wapń i potas. Powszechnie wykonuje się badania z surowicy krwi, które nie dają wartościowych wyników. Najlepszą metodą jest pomiar pierwiastków zjonizowanych w surowicy krwi

Jeśli podejrzewacie u siebie tężyczkę, zgłoście się do neurologa, starajcie się znaleźć lekarza, który specjalizuje się w jej leczeniu.