Arcuate foramen (anomalia Kimmerlego)- najważniejsze informacje

Arcuate foramen to dość częsta odmiana w budowie pierwszego kręgu szyjnego. W literaturze możecie spotkać także inne jej określenia: anomalia Kimmerlego, otwór łukowy, otwór strzałkowy, foramen atlantoideum, foramen retroarticular, foramen sagittale, a także posterior ponticulus.

Arcuate foramen polega na występowaniu mostka kostnego w okolicy łuku tylnego pierwszego kręgu szyjnego. Obecność anomalii może wynikać z kostnienia błony szczytowo-potylicznej. Mostek kostny może mieć wpływ na pojawienie się szeregu objawów, ponieważ bezpośrednio pod nim biegną pewne struktury, które mogą zostać uciśnięte lub drażnione. Główna z nich to tętnica kręgowa, która w okolicy atlasu podąża w specjalnej bruździe, gdzie ulega zakrzywieniu. Pod mostkiem biegnie także nerw podpotyliczny i żylny splot szyjny, struktury ważne niemniej jednak w kontekście arcuate foramen mniej istotne.

Nie znamy dokładnej częstotliwości występowania tej anomalii. Niektóre prace wskazują na 1,4%, inne nawet u 37% społeczeństwa. Nie zmienia to faktu, że anomalia jest bardzo częsta i powinniśmy brać ją pod uwagę u pacjentów zmagających się z dolegliwościami pochodzącymi z górnych segmentów szyjnych.

Tętnica kręgowa pochodzi od tętnicy podobojczykowej. Kieruje się ku górze, gdzie podąża od szóstego kręgu szyjnego w wyrostach poprzecznych. Opuszcza kręgosłup pomiędzy pierwszym a drugim kręgiem szyjnym. Oczywiście występują dwie tętnice kręgowe po obu stronach kręgosłupa. W okolicy kości potylicznej łączą się, tworząc tętnice podstawną. Jak widzimy, właściwa funkcja tętnicy kręgowej jest uzależnione od kręgosłupa, a różne jego schorzenia mogą mieć bezpośredni wpływ na zaburzenie przepływu. Górne segmenty szyjne, czyli połączenie pomiędzy potylicą i pierwszym oraz pierwszym i drugim kręgiem szyjnym to miejsce bardzo ważne, niestety często niebrane pod uwagę w kontekście zaburzeń przepływu tętnicy kręgowej. Wady anatomiczne to nie jedyna przyczyna. Zawsze warto brać pod uwagę m.in. zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze, czy niestabilność czaszkowo-szyjna, o której możecie przeczytać w moim kolejnym artykule.

Arcuate foramen- objawy

Warto zaznaczyć, że arcuate foramen nie zawsze powoduje objawy. Tak naprawdę u większości pacjentów mostek kostny jest obecny, jednakże nie wywołuje ucisku. Niestety ciężko znaleźć informacje, jak często powoduje dolegliwości. Jednym z najczęstszych są bóle głowy w okolicy potylicznej. Niekiedy mogą one przyjmować postać migren. U części pacjentów pojawiają się także zawroty głowy, wymioty, ból kończyny górnej, ból za gałkami ocznymi, problemy ze wzrokiem, mową i przełykaniem, szumy uszne, może także dochodzić do utraty przytomności. Co ważne, objawy najczęściej nasilają się podczas ruchów odcinka szyjnego. Jeśli ucisk jest znaczny, może dojść do tzw. niewydolności kręgowo-podstawnej.

Niestety objawy, które powoduje mostek kostny nad tętnicą kręgową, są mało specyficzne. Bóle i zawroty głowy mogą być spowodowane bardzo wieloma chorobami i dysfunkcjami kręgosłupa. Dlatego w przypadku pacjentów, u których badania obrazowe pokazują obecność arcuate foramen, należy przeprowadzić bardzo dokładną diagnostykę. Podobne dolegliwości mogą być związane z niestabilnością czaszkowo-szyjną, zespołem Chiari, ale także innymi schorzeniami odcinka szyjnego. Objawy mogą także pochodzić także spoza narządu ruchu, dlatego tak ważny jest bardzo wnikliwy wywiad z pacjentem.

Rehabilitacja- na co warto zwrócić uwagę?

Czy rehabilitacja pacjentów z arcuate foramen ma sens? Czy może pomóc? Oczywiście decyzję o leczeniu podejmuje lekarz. W niektórych przypadkach  jedynym problemem pacjenta są bóle głowy w rejonie potylicy i tutaj praca manualna może być pomocna. Oczywiście nie mamy możliwości bezpośredniego wpływu na zmianę kostną, możemy jednak złagodzić dolegliwości. W wyniku dysfunkcji bardzo często dochodzi do wzmożonego napięcia mięśni podpotylicznych, a techniki manualne są w takich przypadkach pomocne.

Warto wiedzieć, że bezpośrednia praca na odcinku szyjnym pacjenta z arcuate foramen powinna być delikatna. W mojej opinii powinniśmy unikać manipulacji kręgosłupa. Dlaczego? Ponieważ tak naprawdę nigdy nie wiemy, w jakim stopniu wada wpływa na naczynia krwionośne, jak bardzo blokuje przepływ. Jeśli obserwujemy na obrazie RTG lub tomografii komputerowej charakterystyczny mostek kostny zgłasza się z bólami głowy, zawrotami, czy innymi objawami, których przyczynę często trudno określić. Warto zachować szczególną ostrożność.