Ustawienie stóp zmienia się w czasie pierwszych lat życia dziecka

Każdy z nas nieco odmiennie stawia stopy. Postawa człowieka wynika głównie z uwarunkowań anatomicznych, czyli budowy elementów naszego narządu ruchu. Warto wiedzieć, że stopy dziecka w pierwszych latach życia zmieniają swoje ustawienie, co jest zupełnie naturalne i nie powinno nas niepokoić. To, co powiem, może wydać się zaskakujące, ale pozycja stóp jest związana głównie z rotacją kości udowej i piszczelowej, czyli budową stawu biodrowego i kolanowego. Stopa jest ostatnim elementem całej kończyny dolnej, a wszystko, co dzieje się powyżej stóp, ma wpływ na jej pozycje.

U noworodka zarówno kość udowa, jak i piszczelowa są zrotowane do wewnątrz. Mamy do czynienia z naturalnym przodoskręceniem szyjek kości udowych, czyli zwiększeniem tzw. antetorsji kości udowej do około 25-40 stopni.  Wiem, że powyższe terminy są dość skomplikowane. Antetorsja to kąt zawarty pomiędzy osią długą szyjki kości udowej a jej płaszczyzną międzykłykciową. Pomimo takiego ustawienia silnie działające mięśnie ustawiają stawy biodrowe w rotacji na zewnątrz i w zgięciu, dlatego u małego dziecka widzimy charakterystyczne ustawienie bioderek na zewnątrz. Dziecko, które zaczyna chodzić, zazwyczaj ustawia stopy nieco do wewnątrz, co jest jak najbardziej naturalne. W pierwszych latach stawy naszych kończyn zmienią ustawienie, a zarówno kość udowa, jak i piszczelowa rotują się coraz bardziej na zewnątrz. Kąt antetorsji ulega zmniejszeniu o około 1,5 stopnia rocznie. W późniejszym etapie w wyniku zmiany pozycji kości udowej i piszczelowej stopy zazwyczaj ustawiają się delikatnie na zewnątrz w zakresie 10 stopni.

Chód ze stopami na zewnątrz- przyczyny

Naturalne procesy zmiany ustawienia kości udowej i piszczelowej, które opisywałam wcześniej, u każdego dziecka przebiegają inaczej. Ostatecznie każdy z nas ma odmienną budowę i może stawiać stopy nieco na zewnątrz lub do środka. Zazwyczaj nie są to znaczne odstępstwa i mieszczą się w granicach normy. U niektórych kość udowa lub piszczelowa ustawia się w nadmiernej rotacji, a przyczyną mogą być tu zarówno czynniki genetyczne, jak i pewne zaburzenia, do których dochodzi podczas rozwoju dziecka. Warto wiedzieć, że oceniając pacjenta, u którego obserwujemy chód ze stopami na zewnątrz, zawsze w pierwszej kolejności powinniśmy sprawdzić stawy biodrowe. To właśnie one zazwyczaj warunkują ustawienie stóp. Głównym powodem jest zwiększona retrotorsja lub retrowersja udowa.

Do zaburzeń pozycji stóp może dochodzić także w przypadku różnorodnych schorzeń stawów biodrowych np. dysplazji. Jeżeli problem u dziecka pojawia się nagle, towarzyszy mu ból lub utykanie, należy rozważyć także choroby, które rozwijają się w okresie wzrostu np. chorobę Perthesa, schorzenie zaliczamy do tzw. jałowych martwic kości. Nie bez znaczenia jest także nadmierna torsja kości piszczelowej i różnorodne urazy w obrębie kończyn dolnych.

Poszukując przyczyn chodu ze stopami na zewnątrz, musimy rozważyć także czynniki związane z napięciem mięśniowym. U dzieci z osłabionym napięciem w rejonach tułowia i kończyn stopy także mogą rotować się nadmiernie do środka lub na zewnątrz. Podobne zaburzenia możemy zaobserwować u dzieci z hipermobilnością stawów, o której możecie przeczytać w moim poprzednim artykule.  Niewątpliwy wpływ na ustawienie elementów narządu ruchu mają także nawyki ruchowe. Niektóre dzieci już w pierwszych latach życia niewłaściwie ustawiają zazwyczaj jedną kończynę, kompensując tym samym osłabienie innych rejonów ciała. W takiej sytuacji warto rozpocząć wczesną terapię. Problem może pojawiać się także w wyniku stosowania chodzików lub obciążanie nóżek dziecka, kiedy narząd ruchu nie jest jeszcze na to gotowy.

Chód ze stopami na zewnątrz może być także związany ze stopą płasko-koślawą. W pierwszych latach życia stopa dziecka jest naturalnie płaska, a łuki stopy ulegają ukształtowaniu. Jeżeli po ukończeniu 4-5 roku życia łuki stopy nie kształtują się prawidłowo, powinniśmy zgłosić się do fizjoterapeuty. U coraz większej liczby dzieci obserwujemy płaskostopie, co niewątpliwie jest związane z mniejszą dawką ruchu, oraz rzadszym chodzeniem na boso. Warto jednak pamiętać, że na ustawienie stóp bardzo często mają wpływ stawy biodrowe.

Kiedy warto zwrócić się do specjalisty

Zapewne zastanawiacie się, kiedy powinniśmy się niepokoić? W jakiej sytuacji stawianie stóp na zewnątrz wymaga wprowadzenia ćwiczeń? Jeżeli martwi nas ustawienie stóp dziecka, warto zasięgnąć rady fizjoterapeuty. Ocena postawy wymaga wnikliwego oka specjalisty. Niestety bez profesjonalnej wiedzy trudno ocenić wszystkie elementy narządu ruchu. Na pewno konsultacji wymaga sytuacja, gdzie stopy nadmiernie kierują się na zewnątrz. Także, gdy obserwujemy asymetryczne ustawienie stóp; jedna ustawiona jest w linii pośrodkowej lub do środka a druga na zewnątrz.

Kiedy warto udać się do lekarza? Po pierwsze, jeżeli chód dziecka jest bardzo zaburzony, kiedy na pierwszy rzut oka widzimy, że nogi pracują asymetrycznie. Po drugie, w przypadku gdy nadmierne stawianie stopy na zewnątrz pojawia się nagle lub dziecko zaczyna utykać. Nie zawsze powodem utykania musi być uraz. Różnorodne schorzenia rozwijają się powoli i nie zawsze jako pierwszy pojawia się znaczny ból. Małe dzieci nie zawsze zgłaszają dolegliwości, a jedynym sygnałem jest utykanie.

Chód ze stopami na zewnątrz u osoby dorosłej

Tak jak wyjaśniłam wcześniej, ustawienie stóp kształtuje się w dzieciństwie. Niektóre osoby zwracają uwagę na charakterystyczne stawianie stóp na zewnątrz dopiero jednak w życiu dorosłym. W niektórych sytuacjach zazwyczaj jedna stopa może zmienić swoje ustawienie, kiedy narząd ruchu jest już dojrzały. Powodem mogą być różnorodne urazy, które doprowadzają do ograniczenia zgięcia stawu skokowego. W takiej sytuacji stopa nie może prawidłowo przetaczać się w trakcie chodu, a pacjent kompensuje ruch, ustawiając ją na zewnątrz. To samo dotyczy urazów stawu kolanowego czy biodrowego.

Chodzenie ze stopami na zewnątrz obserwujemy także w przypadku rozwoju zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego, które mają wpływ na ograniczenie ruchomości. W początkowym etapie schorzenia obserwujemy zanik wyprostu, odwiedzenia i rotacji wewnętrznej. Takie ograniczenia doprowadzają do ustawienia kończyny w rotacji na zewnątrz. Dość częste schorzenie w obrębie stawów biodrowych u osoby dorosłej to także konflikt udowo-panewkowy, który może wpływać na ustawienie stopy. Podobnie dzieje się w sytuacji rozwoju zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego lub pewnych zniekształceń stopy. Wraz z wiekiem, szczególnie u osób prowadzących siedzący tryb życia, dochodzi do osłabienia mięśni. Często pewne zaburzenia stają się wtedy bardziej widoczne.

Zachęcam do zapoznania się z poprzednim artykułem, gdzie wyjaśniam jedną z przyczyn chodzenia ze stopami do wewnątrz.