Tężyczka- podstawowe informacje

Tężyczka to coraz częściej rozpoznawany w naszym społeczeństwie zespół objawów wynikający z nadmiernej pobudliwości nerwowo-mięśniowej. U jej podłoża może leżeć wiele chorób, stanów i dysfunkcji organizmu, głównie tych, które doprowadzają do niedoborów magnezu lub wapnia.

Przyczyny tężyczki

Przyczyną tężyczki mogą być zaburzenia gospodarki węglowodanowej, ponieważ insulina reguluje wchłanianie zwrotne magnezu w kanalikach nerkowych. Mówimy tu zarówno o cukrzycy, jak i insulinooporności, która dotyczy coraz większej liczby osób w naszym kraju. Częstym powodem nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej są zaburzenia hormonalne (głównie niedoczynność tarczycy lub przytarczyc). Nie bez znaczenia są także alergie, choroby zapalne jelit, choroby nerek, zespoły złego wchłaniania, SIBO, borelioza, częste infekcje, a nawet długotrwałe przyjmowanie pewnych leków np. statyn czy diuretyków. Warto dodać, że stężenie wapnia lub magnezu zależy od poziomu innych mikroelementów np. witaminy D czy B6. Tężyczka ma także związek z czynnikami genetycznymi, które w mojej opinii są obecnie niedoceniane w etiologii nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej.

Mówiąc o przyczynach tężyczki, nie możemy zapomnieć również o sferze psychicznej pacjenta. To właśnie stany lękowe, depresyjne i pewne cechy osobowości mają wpływ na pojawienie się niedoborów magnezu. Według badaczy objawy nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej występują częściej u osób młodych, ambitnych, wrażliwych, prowadzące aktywny i stresujący tryb życia, a także tych mało odpornych na rekcje stresowe. Niestety wśród wielu medyków panuje przeświadczenie, że to właśnie czynniki psychologiczne są jedyną przyczyną tężyczki, co nie jest prawdą. Warto wiedzieć, że bardzo często sytuacja jest odwrotna. W wielu przypadkach to właśnie nadpobudliwość nerwowo-mięśniowa wynikająca z różnorodnych dysfunkcji organizmu wtórnie doprowadza do zaburzeń nastroju, osłabienia i stanów lękowych, a odpowiednia suplementacja pozwala pozbyć się tego typu objawów.

Objawy tężyczki

Tężyczka może występować w postaci jawnej, związanej głównie z niedoborami wapnia, która ze względu na swoje charakterystyczne objawy jest prostsza do rozpoznania. Mamy tutaj do czynienia z atakami tężyczki, podczas których pojawia się: mrowieniem różnych obszarów ciała (głównie ust i opuszek palców rąk), a następnie wzmożone napięcie mięśni twarzy i kończyn, często z charakterystycznym przywiedzeniem kciuka. Tężyczka jawna może mieć charakter napadów lękowych z silną tachykardią. Równocześnie zazwyczaj pojawia się hiperwentylacja, ból klatki piersiowej, a nawet skurcze mięśni głośni czy omdlenia.

W naszych gabinetach częściej spotykamy drugą postać tężyczki, czyli tężyczkę utajoną, związaną głównie z niedoborami magnezu. Niestety ta postać powoduje mniej charakterystyczne objawy, dlatego wielu pacjentów nie ma postawionego odpowiedniego rozpoznania i latami zmaga się z dolegliwościami. To właśnie fizjoterapeuta jest niejednokrotnie pierwszym specjalistą, który dostrzega problem nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej i kieruje pacjenta na dalszą diagnostykę. Pewne symptomy tężyczki możemy dostrzec głównie w czasie wywiadu, ale również podczas badania pacjenta i samej terapii.
Jednym z najczęstszych objawów tężyczki jest nadmierne napięcie mięśniowe, które występują zazwyczaj w różnych obszarach ciała. Może mieć zmienny charakter, obejmując okresowo pewne grupy mięśniowe. Szukając wiedzy na temat tężyczki, na pewno spotkacie się informacją, że jednym z typowych jej objawów są bolesne skurcze mięśni lokalizujące się głównie w okolicy podudzia. Z moich obserwacji wynika, że w przypadku tężyczki utajonej dużo częściej pacjenci zgłaszają jednak fascykulacje mięśni (drżenia pęczkowe), które spontanicznie pojawiają się w różnych obszarach ciała.

Kolejnym charakterystycznym objawem tężyczki są parestezje. Najczęściej obejmują one obszar rąk i stóp, ale mogą występować także w innych rejonach. Niejednokrotnie pojawiają się w obszarze twarzy, ust i języka powodując wrażenie mrowienia. Parestezje mogą występować spontanicznie lub w wyniku zadziałania bodźca zewnętrznego. Często już niewielki ucisk skóry wywołuje uczucie mrowienia, co niejednokrotnie obserwujemy podczas pracy manualnej z pacjentem.

Pamiętajmy, że nadpobudliwość nerwowo-mięśniowa dotyczy nie tylko mięśni szkieletowych, ale także mięśni gładkich i mięśnia sercowego. Pacjenci z tężyczką bardzo często skarżą się zatem na zaburzenia rytmu serca, głównie tachykardię. W wyniku przyśpieszonej akcji serca pojawia się ogólne pobudzenie, które w porze wieczornej utrudnia zasypianie. Objawy tężyczki to także: skurcze oskrzeli, ucisk w nadbrzuszu, problemy naczynioruchowe tj.: potliwość, ziębnięcie czy zasinienie kończyn. Charakterystyczne jest także wrażenie obecności guli w gardle, czyli tzw. „globus histericus”. Co więcej, pacjent może skarżyć się na problemy gastryczne: bóle brzucha, kolki czy wzdęcia. Warto dodać, że stopień nasilenia objawów tężyczki zazwyczaj jest zmienny. Do zaostrzeń dolegliwości dochodzi niejednokrotnie w wyniku pewnych czynników np. silnego stresu, zmęczenia czy zmiany diety.

Tak jak pisałam wcześniej, tężyczka bardzo często wpływa na sferę psychiczną. U pacjentów może pojawić się: ogólne osłabienie, stany depresyjne, rozdrażnienie, zaburzenia pamięci i koncentracji. Charakterystyczne jest także zacinanie się podczas mówienia, odrealnienie, napady lęku i paniki oraz bezsenność. Tężyczka wpływa także na próg odczuwania bólu. Pacjent jest bardziej „wrażliwy na bodźce”, co możemy zauważyć podczas terapii. Niejednokrotnie lekki dotyk odczuwa jako mocny. Co więcej, pacjent może zgłaszać zaostrzenia objawów bólowych bezpośrednio lub na drugi dzień po terapii.

Pewne charakterystyczne cechy tężyczki możemy dostrzec także w trakcie badania pacjenta. Podstawowy symptom nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej to wygórowanie odruchów ścięgnistych oczywiście przy braku obecności innych objawów piramidowych. Istnieją pewne dodatkowe testy kliniczne, które wskazują na tężyczkę. Najbardziej popularne to badanie objawu Chwostka oraz objawu Trousseau.

Konsultacja neurologiczna

Jeżeli dostrzegamy objawy nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej, w pierwszej kolejności powinniśmy skierować pacjenta do neurologa. Specjalista zazwyczaj zaleca badanie elektromiograficzne – próbę tężyczkową, która obecnie jest standardem w diagnostyce nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej. Próba tężyczkowa jest badaniem o dużej czułości, niestety o małej swoistości, co powinno być brane pod uwagę w czasie oceny pacjenta. Diagnostyka przyczyn tężyczki to temat bardzo obszerny, wymaga interdyscyplinarnego podejścia opartego o szeroki wywiad medyczny.

Artykuł ukazał się w grudniowym wydaniu Głosu Fizjoterapeuty.

Zachęcam do zapoznania się z kolejnym artykułem: Tężyczka – czy rehabilitacja jest potrzebna?