Dlaczego rehabilitacja po operacji odcinka szyjnego jest tak ważna?

Przyczyn jest kilka. Zauważcie, że zabieg to wydarzenie dość „traumatyczne” dla tkanek i struktur kręgosłupa, które potrzebują czasu na regenerację. Operacja dyskopatii odcinka szyjnego najczęściej polega na usunięciu uszkodzonego dysku, a w jego miejsce wstawiany jest implant lub klatka międzytrzonowa. Wszystko po to, aby odbarczać struktury nerwowe i pozbyć się bólu. Obecnie coraz częściej stosuje się implanty ruchome, które wg producentów dają możliwość pewnego ruchu operowanego segmentu.

Pomimo że zadaniem zabiegu jest poprawa komfortu życia pacjenta, ma on także pewne skutki negatywne. Jakie? Zauważcie, że kręgosłup to bardzo skomplikowana biomechanicznie struktura. W wielu przypadkach lekarze są zmuszeni połączyć dwa sąsiednie segmenty, co nazywamy stabilizacją lub fuzją. Taki zabieg powoduje, że kręgi nie poruszają się na danym poziomie. Stwarza to możliwość pojawiania się przeciążenia i niestabilności na poniższym lub powyższym segmencie. Co więcej, struktury naszego kręgosłupa muszą przyzwyczaić się do nowej sytuacji. Lata przed operacją dochodziło do obniżenia dysku, czyli zmniejszenia przestrzeni międzytrzonowej. Zabieg ma na celu poszerzenie tej odległości, co jak najbardziej jest korzystne dla struktur nerwowych, niemniej jednak jest to sytuacja nowa dla mięśni, więzadeł i stawów. Rehabilitacja jest zatem niezbędnym elementem, który pozwoli na odzyskanie prawidłowej ruchomości na innych segmentach, zmniejszenie napięcia w tkankach, poprawę siły mięśniowej, a także pozbycia się bólu.

W dzisiejszym artykule postaram się odpowiedzieć na podstawowe pytania dotyczące rehabilitacji po operacji dyskopatii odcinka szyjnego:

1. Kiedy można zacząć rehabilitację?

Rehabilitacja tak naprawdę rozpoczyna się już w pierwszej dobie po operacji. Wszelkie zalecenia, które usłyszycie od fizjoterapeuty jeszcze w szpitalu dotyczące m.in. prawidłowego podnoszenia się, dozwolonych ruchów szyi, czy używania kołnierza pozwalają na szybszy powrót do sprawności. W naszym kraju najczęściej pacjent jest wysyłany na regularne zabiegi rehabilitacyjne dopiero po 4-6 tygodniach od zabiegu. Jest to pewnego rodzaju standard, ponieważ lekarze chcą chronić odcinek szyjny w czasie fazy podstawowego gojenia. W mojej opinii jest to zdecydowanie za późno.

Kiedy powinniście zgłosić się na rehabilitację po wyjściu ze szpitala? Jeśli czujecie ból i napięcie w obrębie szyi, ramion, łopatek, odcinka piersiowego, możecie zgłosić się jak najszybciej. W innych przypadkach do dwóch tygodni po zabiegu.

2. Jak długo należy uczęszczać na zabiegi po operacji?

Jest to sprawa bardzo indywidualna. Z pewnością pod nadzorem fizjoterapeuty powinniśmy być przez m.in. pół roku po zabiegu. Nie oznacza to oczywiście, że musicie uczęszczać na terapię kilka razy w tygodniu przez tak długi okres. Chodzi tu bardziej o pewien nadzór. Najważniejsze są pierwsze 3 miesiące. W tym czasie jesteśmy w stanie odzyskać właściwy zakres ruchu i nauczyć pacjenta odpowiednich ćwiczeń.

3. Czy należy nosić kołnierz?

Kołnierz zalecany przez większość lekarzy przez 4-6 tygodni po zabiegu. Dzięki niemu nasza szyja jest zabezpieczona, szczególnie w czasie przebywania na zewnątrz, czy w środkach komunikacji. Kołnierz zabezpiecza przed nadmiernymi ruchami i szarpnięciami szyi. Co więcej, jego stosowanie oddziałuje także na sferę psychiczną. Strach przed ruchem jest zazwyczaj na tyle duży, że pacjent po operacji boi się wyjść z domu. Kołnierz pozwala zatem zwiększyć komfort i bezpieczeństwo w czasie codziennego funkcjonowania. Coraz częściej spotykamy jednak lekarzy, którzy nie zalecają kołnierza. Uważają, że potrzeba zabezpieczenia odcinak szyjnego po operacji jest znikoma. 

4. Czy po zabiegu mogę odczuwać dolegliwości?

Tak! Szczególnie w czasie pierwszych tygodni. Wszystkie struktury potrzebują czasu na wygojenie, a także na przystosowanie się do nowej sytuacji biomechanicznej. Zazwyczaj przez wiele lat przed zabiegiem nasz dysk chorował, stopniowo obniżając swoją wysokość. Tak jak pisałam wcześniej, w czasie zabiegu lekarze umieszczają pomiędzy dwa kręgi implant, który jest czymś zupełnie nowym dla naszych mięśni i stawów.

Kolejny element dotyczy podrażnienia nerwów. Zauważcie, że pacjent zazwyczaj decyduje się na zabieg w momencie, kiedy cierpi z powodu znacznych objawów neurologicznych. Mówimy tu o bólu promieniującym do kończyny górnej, osłabionej sile mięśniowej, zaburzeniach czucia skórnego. Objawy te są wynikiem ucisku na korzenie nerwowe znajdujące się w okolicach dysku. Oczywiście po zabiegu możecie czuć natychmiastową poprawę. Nie zawsze jednak tak się dzieje. W wielu przypadkach nasze nerwy potrzebują czasu i rehabilitacji. Jak długo przebiega taka regeneracja? Jest to zależne od kilku czynników. Po pierwsze, od stopnia podrażnienia i uszkodzenia nerwów w przebiegu dyskopatii. Po drugie, istotne są tu także pewne cechy indywidualne. W niektórych przypadkach pełne dochodzenie do formy może trwać nawet wiele miesięcy.

5. Rehabilitacja po operacji odcinka szyjnego- jak powinna wyglądać?

Rehabilitacja po operacji odcinka szyjnego to proces, w którym zwracamy uwagę na kilka elementów. Pierwsze tygodnie to okres, kiedy staramy się pozbyć nadmiernego napięcia mięśniowego w obrębie odcinka szyjnego, piersiowego, a także obręczy barkowej. Bardzo bezpieczne jest tu zastosowanie technik tkanek miękkich np. manipulacji powięziowych. Już w pierwszym tygodniu wprowadzamy także ćwiczenia pobudzające osłabione mięśnie.

W czasie pobytu w szpitalu powinniście otrzymać instruktaż dotyczący dozwolonych ruchów odcinka szyjnego. Pacjenci często boją się zdejmować kołnierz i wykonywać nawet niewielkie ruchy, co jest jak najbardziej działaniem niewłaściwym. Takie zachowania prowadzą do dużych ograniczeń ruchomości. Kołnierz należy zdejmować w domu w celu wykonywania delikatnych ruchów w małym zakresie. Dokładne wytyczne zależą od rodzaju zabiegu i poziomu operowanego, dlatego niezbędny jest tu kontakt z rehabilitantem.

W miarę upływu czasu wprowadzamy coraz więcej technik i ćwiczeń, których celem jest odzyskanie prawidłowego zakresu ruchu. Myślę, że jest to jedne z najważniejszych zadań rehabilitacji w takich przypadkach. Dlaczego? Zauważcie, że ograniczenie ruchomości szyi występuje najczęściej już przed zabiegiem, co jest spowodowane powtarzającymi się stanami zapalnymi, bólem, a także współistniejących zmian w stawach międzykręgowych.

Bardzo istotnym elementem rehabilitacji są także ćwiczenia wzmacniające zarówno mięśnie okolicy szyi, obręczy barkowej i kończyn górnych. Kiedy możemy rozpocząć ćwiczenia? Wszystko zależy, o jakich ruchach mówimy. Pamiętajmy, że do 4-6 tygodnia po zabiegu trwa faza wstępna gojenia po zabiegu, dlatego nasze działania są dość ograniczone. W tym czasie wprowadzamy delikatne napięcia izometryczne, pracę kończynami górnymi, a także ćwiczenia z wykorzystaniem koordynacji wzrokowo-ruchowej. Po tym okresie zaczynamy wprowadzać coraz więcej ćwiczeń wzmacniających, wykorzystując pracę w podporach, z gumami czy ciężarkami.

Ważna jest także ocena biomechaniczna całego narządu ruchu. Szukamy zaburzeń, które mogą mieć wpływ na przeciążenie odcinka szyjnego. Skupiamy się także na obszarach dość odległych tj. mięśnie brzucha, czy pośladków. Z pewnością zapytacie, jaki związek ma brzuch z szyją? Pamiętajcie, że nasz narząd ruchu jest całością, a prawidłowe napięcie w obrębie mięśni kończyn dolny miednicy i brzucha warunkuje odpowiednią pracę górnych elementów.

Dodatkowo warto zadbać o właściwe podparcie odcinka szyjnego w trakcie snu. Możecie skorzystać ze specjalistycznych poduszek ortopedycznych. Nie zawsze jednak są one korzystne, co wyjaśniam w moim kolejnym artykule. Sprawa jest bardzo indywidualna, a ułożenie głowy w czasie leżenia musi być dobrane do budowy naszego całego kręgosłupa i szerokości barków. Nie powinniście korzystać z poduszki ortopedycznej, jeśli w trakcie jej używania czujecie dyskomfort lub co gorsza, pojawia się ból.

6. Jakie ćwiczenia są zakazane po zabiegu?

W okresie pierwszych 4-6 tygodni praktycznie nie wprowadzam pacjentom żadnych statycznych pozycji rozciągających, ponieważ zazwyczaj przynoszą one duże podrażnienie i ból. Zastępujemy je pracą manualną na tkankach miękkich, a także delikatnymi ćwiczeniami ruchowymi. Niestety wielu pacjentów szuka ćwiczeń w Internecie, gdzie głównie prezentowane są właśnie ćwiczenia rozciągające i izometryczne. Pamiętajcie, że rehabilitanci dysponują różnorodnymi metodami aktywizacji mięśni odcinka szyjnego. Możemy pracować poprzez wykorzystanie pracy kończyn górnych, wzroku, a także łącząc te elementy z ruchem kończyn dolnych i całego tułowia. Ćwiczenia izometryczne są pomocne, ale nie u każdego pacjenta. Osoby z większymi dolegliwościami bólowymi często nie tolerują izometrii, dlatego w takich przypadkach szukamy innych sposobów aktywacji mięśni.

Po 4-6 tygodniach zaczynamy wprowadzać coraz bardziej zaawansowane ćwiczenia z większym obciążeniem. Nadal jednak musimy uważać na aktywności, w których szyja ulega nadmiernym odchyleniom. Dzieje się tak np. w czasie „brzuszków”, czy ćwiczeń gimnastycznych. Z takimi aktywnościami warto poczekać jeszcze kilka miesięcy, z niektórych będziemy musieli zrezygnować nawet na dłużej.

Kiedy możliwy jest powrót do sportu? Wszystko zależy od konkretnej dyscypliny. Jeśli mówimy o bieganiu, czy innych aktywnościach niemających dużego wpływu na przeciążenie kręgosłupa, nawet już po 3-4 miesiącach. Niestety, jeśli mówimy o sportach, gdzie dochodzi do gwałtownych ruchów głową, sprawa jest bardzo indywidualna. Niektórzy pacjenci wrócą do pełnej aktywności dopiero po wielu miesiącach. Pamiętajmy, że patologie odcinka szyjnego są dość złożone, dlatego decydując się na powrót do ćwiczeń, które znacznie obciążają odcinek szyjny, musimy ocenić wiele aspektów. Co więcej, przebieg procesu gojenia i regeneracji tkanki nerwowej jest bardzo różny. Każdy pacjent inaczej przykłada się do rehabilitacji i zaleceń. Wszystkie te elementy powodują, że oszacowanie czasu powrotu do aktywności wymaga ścisłej współpracy z fizjoterapeutą i lekarzem prowadzącym.

7. Czy zabiegi fizykoterapeutyczne są niezbędne po zabiegu?

W Polsce standardowo zaleca się uczęszczanie na różnorodne zabiegi fizykoterapeutyczne po zabiegu. W wielu mniejszych miejscowościach pacjenci nie mają dostępu do innych form terapii. Niestety tak naprawdę zabiegi te mają znikome działanie. Mogą w niewielkim stopniu przyczynić się do zmniejszenia dolegliwości bólowych. Nie wpłyną jednak na elementy dla nas najbardziej istotne tj. nadmierne napięcie mięśni i odzyskanie właściwego zakresu ruchu. W przypadku znacznych zaburzeń siły mięśniowej pomocna może okazać się elektrostymulacja.