Zaburzenia odżywiania u dzieci i młodzieży to problem o szerokim zasięgu, który wymaga wieloaspektowego podejścia terapeutycznego. Zaburzenia te charakteryzują się nieprawidłowymi wzorcami odżywiania i często towarzyszą im poważne problemy psychiczne. Nieleczone mogą prowadzić do groźnych dla zdrowia konsekwencji, takich jak niedożywienie czy problemy z sercem.

Zaburzenia odżywiania – wprowadzenie

Zaburzenia odżywiania to grupa jednostek chorobowych, które są związane z nieprawidłowym podejściem do jedzenia, masy ciała i postrzegania swojego ciała. Zazwyczaj rozwijają się one w okresie dojrzewania, choć mogą pojawić się wcześniej lub później. Wyróżnia się kilka rodzajów zaburzeń odżywiania, z których najczęściej spotykane to anoreksja, bulimia i zaburzenie z napadami objadania się.

Według badań, około 1-3% młodzieży na całym świecie cierpi na jedno z tych zaburzeń, przy czym liczba ta rośnie. Zaburzenia odżywiania są ściśle powiązane z zaburzeniami psychicznymi, takimi jak depresja, lęk, zaburzenia osobowości oraz zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD). To wieloaspektowe choroby, które wymagają złożonego podejścia diagnostyczno-terapeutycznego.

Jak zachowują się osoby z zaburzeniami odżywiania?

Zachowania osób cierpiących na zaburzenia odżywiania mogą być różnorodne i zależą od rodzaju zaburzenia, stopnia jego zaawansowania oraz współistniejących problemów psychicznych. Warto podkreślić, że te zachowania nie zawsze są łatwe do zaobserwowania, zwłaszcza w początkowych stadiach choroby.

Anoreksja (anorexia nervosa)

Anoreksja charakteryzuje się intensywnym strachem przed przytyciem i zaburzonym obrazem ciała, prowadzącym do skrajnego ograniczenia spożycia pokarmu. Osoby cierpiące na anoreksję mogą:

• Regularnie pomijać posiłki lub jeść bardzo mało.
• Obsesyjnie liczyć kalorie.
• Unikać jedzenia w obecności innych.
• Nadmiernie ćwiczyć, mimo skrajnego wyczerpania.
• Przybierać luźne ubrania, aby ukryć spadek wagi.
• Przejawiać nadmierną kontrolę nad tym, co jedzą, i kiedy jedzą.
• Objawy fizyczne anoreksji obejmują m.in. ekstremalną utratę masy ciała, osłabienie, problemy hormonalne, zmniejszenie gęstości kości oraz problemy z sercem.

Bulimia (bulimia nervosa)

Bulimia charakteryzuje się naprzemiennymi okresami objadania się i próbami „oczyszczenia” organizmu, zazwyczaj poprzez prowokowanie wymiotów lub nadmierne stosowanie środków przeczyszczających. Młodzież z bulimią może:

• Zjadać ogromne ilości jedzenia w krótkim czasie, a następnie czuć intensywne poczucie winy.
• Ukrywać epizody objadania się.
• Regularnie korzystać z toalety bezpośrednio po posiłkach w celu wywołania wymiotów.
• Czuć się bezwartościowo z powodu swojego wyglądu.
• Przejawiać zmienne nastroje i skłonności do autokrytyki.
• Objawy fizyczne bulimii obejmują zmiany w uzębieniu spowodowane działaniem kwasów żołądkowych, odwodnienie, problemy z gardłem i przewodem pokarmowym oraz zaburzenia równowagi elektrolitowej, co może prowadzić do poważnych problemów sercowych.

Zaburzenie z napadami objadania się (binge eating disorder)

Zaburzenie to charakteryzuje się regularnymi napadami objadania się bez podejmowania prób „oczyszczania” organizmu. Młodzież cierpiąca na to zaburzenie może:

• Spożywać nadmierne ilości jedzenia w krótkim czasie, nawet gdy nie jest głodna.
• Czuć brak kontroli nad jedzenie.
• Odczuwać intensywny wstyd i poczucie winy po epizodach objadania się.
• Ukrywać swoje zachowania związane z jedzeniem przed innymi.
• Mieć problemy z wagą, które mogą prowadzić do otyłości.

Inne zaburzenia odżywiania

Warto również wspomnieć o mniej znanych, ale równie groźnych zaburzeniach odżywiania, takich jak ortoreksja (obsesja na punkcie zdrowego jedzenia), bigoreksja (obsesja na punkcie budowania masy mięśniowej) czy pica (spożywanie substancji niejadalnych).

Terapia zaburzeń odżywiania

Zaburzenia odżywiania wymagają złożonego podejścia terapeutycznego, które obejmuje interwencje psychologiczne, psychiatryczne i dietetyczne. Kluczowym elementem terapii jest wsparcie psychoterapeutyczne, które może obejmować różne formy psychoterapii, takie jak terapia poznawczo-behawioralna (CBT), terapia rodzinna oraz terapia indywidualna.

Psychoterapia

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest jedną z najczęściej stosowanych metod leczenia zaburzeń odżywiania. Jej celem jest zmiana myślenia i zachowań pacjenta, które prowadzą do nieprawidłowych nawyków żywieniowych. Psychoterapeuta dla młodzieży pomaga im nauczyć się rozpoznawania negatywnych wzorców myślowych i wypracowywania zdrowych nawyków.

Terapia rodzinna odgrywa również ważną rolę w leczeniu młodzieży z zaburzeniami odżywiania. Wsparcie rodziny w procesie leczenia jest nieocenione, ponieważ zaburzenia odżywiania mają tendencję do wpływania na relacje w rodzinie i odwrotnie – relacje rodzinne mogą wpływać na rozwój zaburzeń.

Wsparcie dietetyczne

W leczeniu zaburzeń odżywiania niezwykle ważna jest współpraca z dietetykiem, który pomoże pacjentowi w przywróceniu zdrowych nawyków żywieniowych. Celem dietoterapii jest stopniowe wprowadzenie zbilansowanej diety, dostosowanej do indywidualnych potrzeb pacjenta, z uwzględnieniem jego stanu zdrowia oraz współistniejących chorób.

Leczenie farmakologiczne

W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy zaburzenia odżywiania współwystępują z innymi problemami psychicznymi, takimi jak depresja czy lęk, konieczne może być wprowadzenie leczenia farmakologicznego. Leki antydepresyjne, stabilizatory nastroju lub leki przeciwlękowe mogą pomóc w opanowaniu objawów towarzyszących zaburzeniom odżywiania.

Znaczenie aktywności fizycznej

Aktywność fizyczna odgrywa ważną rolę w procesie leczenia zaburzeń odżywiania, jednak jej zastosowanie musi być ściśle kontrolowane. U pacjentów z anoreksją często obserwuje się nadmierną aktywność fizyczną, która jest sposobem na spalanie kalorii i utrzymanie niskiej masy ciała. W takich przypadkach konieczne jest ograniczenie intensywności ćwiczeń i wprowadzenie bardziej umiarkowanych form ruchu, takich jak joga, spacerowanie czy pilates.

Regularna, umiarkowana aktywność fizyczna może przynosić korzyści psychiczne i fizyczne, wspomagając zdrowienie. Pomaga w poprawie nastroju, redukcji stresu oraz budowaniu pozytywnego obrazu ciała. W przypadku młodzieży z bulimią lub zaburzeniami z napadami objadania się, aktywność fizyczna może wspierać utratę nadmiernej wagi, ale tylko pod warunkiem, że jest stosowana w zdrowy, kontrolowany sposób.

Wsparcie psychoterapeuty – kluczowy element leczenia

Wsparcie psychoterapeutyczne to podstawa leczenia zaburzeń odżywiania. Psychoterapeuta nie tylko pomaga w zrozumieniu przyczyn choroby, ale również wspiera pacjenta w nauce radzenia sobie z trudnymi emocjami i wyzwaniami, jakie niesie ze sobą zdrowienie. Ważnym elementem terapii jest budowanie zaufania i relacji terapeutycznej, która umożliwia pacjentowi otwarcie się na zmiany.

Psychoterapeuta może również pomóc w edukacji rodziny pacjenta, co jest niezwykle ważne, zwłaszcza w przypadku młodszych dzieci. Wsparcie ze strony bliskich odgrywa kluczową rolę w procesie leczenia, a psychoterapeuta może pomóc rodzinie zrozumieć, jak najlepiej wspierać dziecko.

Podsumowanie

Zaburzenia odżywiania u dzieci i młodzieży to złożone i poważne problemy zdrowotne, które wymagają specjalistycznej opieki. Właściwa diagnoza, terapia psychologiczna, wsparcie dietetyczne oraz umiarkowana aktywność fizyczna są kluczowymi elementami leczenia. Warto pamiętać, że zaburzenia odżywiania to choroby psychiczne, które często rozwijają się w ukryciu. Wczesna interwencja i odpowiednie wsparcie mogą znacząco zwiększyć szanse na pełne wyzdrowienie. Współpraca z zespołem specjalistów – psychoterapeutą, dietetykiem oraz, w razie potrzeby, lekarzem psychiatrą – jest niezbędna do skutecznego leczenia zaburzeń odżywiania i przywrócenia młodym osobom zdrowych nawyków żywieniowych i dobrego samopoczucia.