Spondyloliza- charakterystyka

Słowo spondyloliza pochodzi z połączenia greckich słów spondulos (kręgosłup) i osis (defekt). Te dość groźnie brzmiąca nazwa mówi nam, że doszło do przerwania ciągłości części kręgu (tzw. części międzywyrostkowej), położonej pomiędzy dwoma wyrostkami stawowymi górnym i dolnym (rysunek poniżej). Nie jest to sytuacja rzadka. Okazuje się, że aż 6% społeczeństwa posiada pewne defekty tego obszaru kręgu. W wielu przypadkach zmiana ta występuje jednak bezobjawowo.

Spondylolizę inaczej nazywamy także kręgoszczeliną. Wada może występować jednostronnie lub po obu stronach danego kręgu. Typ obustronny może po pewnym czasie doprowadzić do innej podobnie brzmiącego schorzenia: spondylolistezy zwanej kręgozmykiem. O kręgozmyku mówimy w sytuacji, gdy jeden z kręgów przesuwa się w kierunku przednim lub tylnym, inaczej mówiąc, ześlizguje się, zmienia swoje położenie. Zarówno spondyloliza, jak i spondylolisteza najczęściej dotyczą dwóch ostatnich kręgów lędźwiowych tzw. L4 i L5. Obie dysfunkcje mogą doprowadzać do niestabilności odcinka lędźwiowego.

Spondyloliza to jedna z częstszych przyczyn bólu pleców dzieci i młodzieży. Informacje na temat innych możliwych powodów znajdziesz w moim wcześniejszym artykule artykule.

Spondyloliza – przyczyny

Dawniej sądzono, że przyczyną spondylolizy jest zaburzenie kostnienia części międzywyrostkowej kręgu. Uważano, że w dzieciństwie, czyli w okresie, gdy kręgosłup intensywnie rośnie, z różnych przyczyn niektóre obszary kręgu mogą kostnieć nieprawidłwo, co przyczynia się do ich osłabienia. Najnowsze badania wykazały, że część międzywyrostkowa kręgu generalnie u człowieka jest najsłabszym i najbardziej podatnym na uszkodzenie obszarem kręgu. Co więcej, odkryto pewne mutacje genów odpowiadające za szczególne osłabienie tego obszaru. W przypadku spondylolizy czynnik genetyczny jest bardzo istotny. Jeżeli dodatkowo pacjent doświadczy urazu lub intensywnie trenuje sporty obciążające kręgosłup, szansa pojawienia się choroby jest dużo większa.

Drugim w kolejności czynnikiem wpływającym na pojawienie się spondylolizy jest wzmożona aktywność kręgosłupa w kierunku wyprostym i rotacyjnym, czyli mówiąc potocznie wszelkie wygięcia do tyłu. Dlaczego akurat te kierunki ruchu są znaczące? W czasie wyprostu kręgosłupa dochodzi do napierania na siebie wyrostków stawowych i większego obciążenia części międzywyrostkowej. Szczególnie narażone są więc dzieci trenujące wyczynowo sporty walki, wioślarstwo, podnoszenie ciężarów, a szczególnie gimnastykę, gdzie aż 11 procent trenujących osób ma stwierdzoną spondylolizę.

Dlaczego spondyloliza to problem typowy dla dzieci? Zauważmy, że stawy u młodego człowieka są z reguły bardziej mobilne niż u osoby dorosłej, co jest wynikiem niedojrzałego jeszcze kolagenu, czyli budulca różnych struktur naszego narządu ruchu. Co więcej, u niektórych dzieci obserwujemy tzw. hipermobilność stawów, czyli sytuację, w której ruchomość jest tak duża, że zaburza funkcję stawu. Nadmierna ruchomość może obejmować jeden lub kilka stawów, także kręgosłup. W takiej sytuacji dziecko jest w stanie bardzo mocno odchylić  się do tyłu np. w czasie wykonywania mostka. Hipermobilność kręgosłupa będzie zatem wpływała na większe obciążenie części międzywyrostkowej kręgu i może przyczynić się do wystąpienia spondylolizy.

Spondyloliza – objawy

Trudno wymienić objawy, które są charakterystyczne tylko dla spondylolizy. Symptomy pojawiające się w przypadku tej choroby mogą przypominać różnorodne inne dysfunkcje kręgosłupa, dlatego w przypadku dzieci tak ważne jest przeprowadzenie właściwej diagnostyki. Nasilenie bólu może być różnorodne od delikatnego po bardzo silne dolegliwości. W przypadku umiarkowanego stadium choroby dziecko może skarżyć się na ból w czasie uprawiania sportu szczególnie podczas aktywności z pochylaniem tułowia do tyłu lub do przodu. Po ciężkim treningu najczęściej objawy ulegają nasileniu. Zazwyczaj ból pojawia się tylko po jednej stronie kręgosłupa, nie jest to jednak regułą. Dolegliwości mogą występować centralnie, czyli na środku kręgosłupa, ale także mogą zmieniać swoje położenie. Jednego dnia dziecko może mówić o bólu prawostronnym, drugiego o centralnym. Czasem może być on także rozmyty i trudny do lokalizacji. Dzieje się tak, ponieważ występujące przerwanie części międzywyrostkowej kręgu wprowadza pewne zaburzenie stabilność kręgu. Co więcej, dziecko niejednokrotnie ma problem z precyzyjnym opisem swoich dolegliwości. W rzadszych sytuacjach może pojawić się także ból schodzący do pośladka lub kończyny dolnej.

Spondyloliza – leczenie

Decyzja o leczeniu zależy od kilku czynników. Podstawą jest właściwy wywiad i badanie lekarskie. Pomimo podobnego obrazu spondylolizy w badaniach obrazowych, możemy mieć od czynienia z różnym nasileniem objawów. U niektórych dzieci  dolegliwości mogą pojawiać się tylko przy maksymalnym wygięciu kręgosłupa i po aktywności fizycznej. U innych każda próba odchylenia do tyłu (czasem także pochylenia do przodu) wywołuje spory ból. Co więcej, decyzja o rodzaju leczenia zależy także od poziomu aktywności fizycznej dziecka. Leczenie jest dużo dłuższe i trudniejsze, jeśli mamy do czynienia z osobą trenującą gimnastykę lub sporty walki. W takich przypadkach musimy przygotować kręgosłup do dużych obciążeń.

Podstawowym elementy rehabilitacji obejmują:

1. Okresową modyfikację aktywności fizycznej;
2. Ćwiczenia stabilizacyjne i odciążające kręgosłup;
3. Zabiegi manualne przeciwbólowe i przeciwzapalne;
4. W niektórych przypadkach lekarze zalecają założenie ortezy tzw. sznurówki lędźwiowej, które odpowiednio ustawia kręgosłup lędźwiowy w zgięciu, zapobiegając nadmiernemu wyprostowi, co odciąża przerwaną część kręgu;
5. W niektórych przypadkach niezbędny jest zabieg operacyjny, polegający na zespoleniu części międzywyrostkowej

Więcej informacje na temat rehabilitacji znajdziecie w kolejnym artykule.