Ból wielostawowy wymaga wnikliwej analizy przypadku

Ból wielostawowy, czyli taki, który pojawia się w przynajmniej kilku stawach równocześnie, to objaw niepokojący, który może mieć podłoże w naszym ogólnym zdrowiu. Często pacjenci myślą, że jego przyczyną jest ogólne przemęczenie organizmu lub stawów. Jeżeli mówimy o osobach starszych, oczywiście bóle w wielu stawach jednocześnie występują częściej, a ich przyczyną zazwyczaj są zmiany zwyrodnieniowe. W przypadku osób młodych takie objawy to sygnał alarmowy, który może świadczyć o różnych chorobach także spoza narządu ruchu.

Ból wielostawowy bardzo często ma podłoże w chorobach ogólnoustrojowych, czyli takich, które wpływają na cały organizm. Zauważcie, że jeżeli ból stawu wynika z dysfunkcji ortopedycznych, czyli uszkodzenia lub przeciążenia różnych struktur danego stawu, zazwyczaj bez problemu możemy znaleźć jego przyczynę. Dolegliwości związane z uszkodzeniem elementów stawu pojawiają się po przeciążeniu, urazie, a pewne zmiany są widoczne w badaniach obrazowych. Jeżeli bez wyraźnej przyczyny zaczynacie odczuwać ból w kilku stawach równocześnie, a badania obrazowe nie pokazują źródła problemu, trzeba wziąć pod uwagę inne choroby.

Niestety przyczyn bólu wielostawowego jest kilkadziesiąt, dlatego w dzisiejszym artykule nie jestem w stanie opisać wszystkich. Postaram się skupić na tych najważniejszych. Na wstępie chciałabym zwrócić uwagę na jeden podstawowy aspekt. Jeżeli zauważycie u siebie ból wielostawowy, zwróćcie uwagę na wszelkie inne niepokojące symptomy zdrowotne. Jeśli odczuwasz ból kolan, barków, kręgosłupa itp. a dodatkowo masz gorączkę, zaobserwowałeś utratę wagi, czujesz bardzo duże osłabienie, silne bóle brzucha, zawroty głowy, mdłości, doświadczasz omdleń, pojawiło się rozwolnienie lub silne zaparcia, czym prędzej zgłoś się do lekarza. Takie objawy mogą świadczyć o chorobach dość poważnych dla ogólnego zdrowia.

Ból wielostawowy- przyczyny

Borelioza

Borelioza to choroba wywołana przez bakterię Borrelia burgdorferi. Postanowiłam wymienić ją jako pierwszą, ponieważ w mojej pracy zawodowej spotykam wielu pacjentów, którzy latami odczuwają różne dolegliwości stawowe, nie wiedząc, że przyczyną jest właśnie borelioza. W początkowym etapie choroba bardzo często objawia się zapaleniem dużego stawu, a niejednokrotnie kilku stawów jednocześnie. W takich sytuacjach bez przyczyny pojawia się obrzęk, bolesność i ograniczenie ruchomości. Niestety nie zawsze tak się dzieje, czasami borelioza jest dość podstępna, a symptomy nie zawsze są tak oczywiste.

Niejednokrotnie objawy występują dopiero po dłuższym czasie od zakażenia. Nie zawsze pojawiają się duże obrzęki i zapalenia, czasami są to po prostu pobolewania mięśni i stawów. Pacjent bez wyraźnego powodu zaczyna odczuwać delikatne wiercenie, sztywność lub po prostu ból w różnych rejonach ciała. Co ciekawe, zazwyczaj objawy przychodzą falowo. Pojawiają się i znikają po pewnym czasie. Charakterystyczne są także zapalenia nerwów i nadpobudliwość układu nerwowego. Więcej na ten temat przeczytacie w moim poprzednim artykule.

Choroby reumatoidalne

Ból pojawiający się w wielu stawach jednocześnie może być spowodowany chorobami reumatycznymi, na które cierpi aż 7 mln Polaków. Niestety nawet w obecnych czasach większość ludzi ma przeświadczenie, że „reumatyzm” to coś błahego. Często kojarzymy to pojęcie z bólami pojawiającymi się w związku ze zmianą pogody. Dawniej, kiedy wiedza na ten temat była dość skąpa, pojęcie „reumatyzm” było traktowane bardzo ogólnie. Dziś wiemy, że istnieje kilkadziesiąt różnych schorzeń reumatycznych, które są dość niebezpieczne dla ogólnego zdrowia i wymagają postawienia wczesnej diagnozy. Ich podłożem są reakcje autoimmunologiczne, które doprowadzają do zapalenia tkanki łącznej organizmu. Najczęściej spotykanymi schorzeniami z tej grupy są: reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), toczeń, młodzieńcze zapalenie stawów, twardzina i dna moczanowa. Do chorób reumatoidalnych zaliczamy także zwyrodnienia stawów, które pomimo że są związane z naturalnym procesem zużywania chrząstki stawowej, u niektórych pacjentów pojawiają się dość wcześnie i dotyczą wielu stawów.

Większość chorób reumatoidalnych atakuje stawy. W początkowym etapie objawy mogą być dość niewinnie, mogą powodować niewielki ból wielostawowy. Wraz z rozwojem stanu zapalnego pojawia się znaczny ból, obrzęk i ograniczenie ruchomości różnych stawów. W celu postawienia diagnozy należy wybrać się do reumatologa, który zleci odpowiednie badania krwi oraz badania obrazowe. Pamiętajcie, że wczesne rozpoznanie konkretnej jednostki chorobowej jest bardzo ważne, ponieważ pozwala na podanie odpowiednich leków, rozpoczęcie rehabilitacji, co w pewnym stopniu zabezpieczy stawy na przyszłość.

Kiedy powinniśmy podejrzewać choroby reumatoidalne? Na pewno w sytuacji, gdy bez przyczyny pojawia się ból i obrzęk stawu, a badania obrazowe nie pokazują przyczyny dolegliwości. Szczególnie jeżeli ból obejmuje kilka stawów, jest nasilony w godzinach porannych i towarzyszy mu uczucie sztywności. Jednym z charakterystycznych objawów schorzeń reumatycznych jest także pojawienie się dolegliwości obustronnie np. w obu kolanach lub barkach. Niektóre z chorób z tej grupy początkowe objawy dają w stawach krzyżowo-biodrowych, dlatego znaczny stan zapalny w tym rejonie bez wcześniejszego urazu zawsze powinien być sygnałem alarmowym. Choroby reumatoidalne często atakują także małe stawy ręki (dłoni).

Tężyczka

Tężyczka to nie choroba, to raczej objaw innych dysfunkcji organizmu polegający na tzw. nadpobudliwości układu nerwowego, która pośrednio wpływa na pojawienie się bólu mięśni i stawów. Nieprawidłowa praca nerwów najczęściej jest spowodowana niedoborami magnezu, potasu, wapnia, żelaza lub witaminy D. Idąc dalej, takie niedobory mogą mieć różne podłoże. Często są związane z dysfunkcją układu pokarmowego, nieodpowiednią dietą, zaburzeniami związanymi z gospodarką węglowodanową, chorobami tarczycy i innymi zaburzeniami hormonalnymi. Jedną z mniej znanych przyczyn tężyczki jest zaburzenie metabolizmu hemu tzw. KPU, o którym przeczytacie w moim kolejnym artykule. W wielu sytuacjach nie udaje ustalić się jednak przyczyny tężyczki. Prawdopodobnie w takich przypadkach niedobory są skutkiem stresu, stanów depresyjnych i lękowych. Układ nerwowy pacjentów z problemami natury psychologicznej zużywają po prostu więcej magnezu. Po dłuższym czasie jego braki są tak duże, że nerwy zaczynają pracować nieprawidłowo.

Tężyczka powoduje bardzo różnorodne objawy, a przypadek każdego pacjenta jest inny. Jednym z częstszych symptomów tej dysfunkcji jest uczucie napięcia i sztywności mięśni. Mogą pojawiać się także skurcze, mrowienia, drętwienia, zmiana rytmu serca, problemy gastryczne, ogólne zmęczenie, zmęczenie powysiłkowe mięśni, oraz nadreaktywność na bodźce. Zauważcie, że tężyczka atakuje układ nerwowy, a swoje objawy daje szczególnie w obszarach, gdzie występują mięśnie, także w okolicach stawów. Ból wielostawowy jest więc dość charakterystyczny dla tężyczki, a pacjenci często mówią o wrażeniu pobolewania różnych obszarów ciała. Warto jednak wiedzieć, że nie spotkamy tu opuchlizny i ograniczenia ruchomości stawów. Więcej podstawowych informacji na temat tężyczki znajdziecie w jednym z moich wcześniejszych artykułów.

Warto poruszyć jeszcze jedną kwestię. Tężyczka może powodować zaostrzenie dolegliwości obszarów ciała, które chorowały wcześniej. Często pacjenci, którzy zgłaszają się do mnie z objawami nadpobudliwości układu nerwowego, mówią, że odczuwają ból stawów, które dawniej doznały kontuzji. Dla przykładu pacjent może odczuwać pobolewanie kolana czy kostki, które były skręcone w przeszłości. Mogą odzywać się bóle pleców, które dawniej były sporym problemem dla pacjenta. Tężyczka jest bardzo podstępna, dotyczy naprawdę wielu Polaków i większość z nich nie zdaje sobie z takiego zaburzenia.

Choroby gastryczne

Zapalenia wielu stawów jednocześnie mogą być związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu pokarmowego, w szczególności jelit. Może się to wydawać absurdalne, niemniej jednak jelita mają wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Objawy stawowe bardzo często spotykamy w tzw. nieswoistych stanach zapalnych jelit, głównie wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego i chorobie Leśniowskiego- Crohna. Możemy wyróżnić dwa typy zapalenia stawów, które pojawiają się w wyniku choroby jelit. Pierwsza- postać obwodowa powoduje ból, obrzęk, ocieplenie skóry w okolicy stawu i ograniczenie ruchomości pojawiającego się zarówno w kończynach górnych, jak i dolnych. Druga, postać osiowa, doprowadza do zapalenia stawów krzyżowo-biodrowych oraz stawów kręgosłupa. W tym przypadku ból częściej pojawia się podczas odpoczynku, także w nocy, zmniejsza się natomiast po rozruszaniu. Dolegliwości mogą promieniować także do pachwin, pośladków i kolan.

W przypadku chorób jelit, objawy stawowe mogą pojawić się jeszcze długo przed wystąpieniem dolegliwości z układu pokarmowego. Niestety jest to bardzo niecharakterystyczne i u takich pacjentów ciężko podejrzewać właśnie stany zapalne jelit. W niektórych przypadkach bóle brzucha, rozwolnienia, zaparcia pojawiają się równocześnie z bólem stawów, a takie objawy lekarze zazwyczaj potrafią połączyć. Warto także zaznaczyć, że choroby gastryczne mogą powodować zarówno ból stawów połączony z opuchlizną i stanem zapalnym, jak i ból stawów bez objawów zapalenia.

Alergie pokarmowe, bakterie i pasożyty

Bóle stawów mogą mieć także podłoże alergiczne na pokarmy lub inne substancje. Niektórzy pacjenci zauważają takie reakcje np. po spożyciu mleka, inni po produktach zbożowych. W takim przypadku objawy zazwyczaj pojawiają się w ciągu kilku godzin do około 2 dni od spożycia. Dość często są to pewne niegroźne reakcje, które mogą pojawiać się i znikać na jakimś etapie życia. Warto wspomnieć jednak o celiakii, czyli trwałej uwarunkowanej genetycznie nietolerancji glutenu, która wymaga restrykcyjnej diety. Najczęściej celiakia jest wykrywana już w dzieciństwie, ponieważ powoduje dość uporczywe dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Niekiedy jednak przyjmuje postać utajoną, a objawy są mało specyficzne. Postać utajona może powodować uogólnione zapalenia stawów, a odstawienie glutenu przynosi szybką poprawę.

Ból wielostawowy może wynikać także z zakażenia przewodu pokarmowego bakteriami chorobotwórczymi lub pasożytami bytującymi w różnych obszarach ciała. Warto także zaznaczyć, że w przewodzie pokarmowym mamy 1-3 kg bakterii, które niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania. Niestety różne zaburzenia we florze jelitowej mają wpływ na nieprawidłowe działanie układu odpornościowego, co może także mieć wpływ na bóle stawowe. Nie bez znaczenia jest także przerost flory bakteryjnej (SIBO), które poza problemami gastrycznymi, niedożywieniem spowodowanym nieprawidłowym przyswajaniem różnych substancji pokarmowych, może powodować także dolegliwości ze strony narządu ruchu.

Warto także zwrócić uwagę na Zespołu Aktywacji Komórek Tucznych (MCAS), który może wywołać kilkadziesiąt różnych objawów w tym bóle mięśniowo-stawowe. Dysfunkcja polega na nadmiernej aktywacji komórek tucznych, które z różnych powodów zaczynają wydzielać zbyt dużą ilość różnych substancji. MCAS to dość skomplikowane zjawisko, jego przyczyny nie zawsze są uchwytne. Może występować u osób z hipermobilnością stawów, a także u alergików. Zachęcam do zapoznania się z moim artykułem, gdzie dokładnie opisuje ten problem.

Bóle stawów a hormony

Bóle ogólnostawowe mogą mieć podłoże hormonalne. Po pierwsze, warto zwrócić uwagę na tak powszechne dziś choroby tarczycy. Wiele osób latami nie zdaje sobie sprawy z problemu, a bóle stawowe są tu częstym dodatkowym objawem. Szacuje się, że 80% chorych z niedoczynnością tarczycy, która często wynika z choroby Hashimoto, odczuwa różnorodne dolegliwości ze strony narządu ruchu. Dzieje się tak, ponieważ hormony tarczycy mają znaczny wpływ na metabolizm kości, a także strukturę kolagenu, który stanowi główne białko tkanki łącznej.

W przebiegu nieleczonej niedoczynności mogą pojawić się problemy z kośćmi, chrząstkami, ścięgnami, a także mięśniami. Pacjent może odczuwać zmęczenie stawów, sztywność, ból, a w zaawansowanej postaci mogą wystąpić trudności z chodzeniem. W przebiegu chorób tarczycy czasami pojawiają się także obrzęki stawów, aczkolwiek nie jest to bardzo częsty problem. Podobne objawy mogą występować także w przebiegu nadczynności tarczycy np. w chorobie Gravesa-Basedova. Warto zaznaczyć, że nieleczone zaburzenia tarczycy mogą wywołać tężyczkę, o której pisałam wcześniej.

Mówiąc o wpływie hormonów na ból wielostawowy, warto także pomnieć o cukrzycy, która wynika z defektu działania lub produkcji insuliny. Bóle stawów w tym przypadku wynikają najprawdopodobniej ze zmiany struktury kolagenu, który łączy się z glukozą. Duże stężenie glukozy we krwi wpływa także na tkankę nerwową, powodując jej uszkodzenie, co doprowadza do wielu dodatkowych nieprzyjemnych objawów. Bóle mięśniowo-stawowe dotykają bardzo często także kobiety w okresie menopauzy, co ma związek z gwałtownym spadkiem estrogenów. W wyniku takiego spadku dochodzi do zaostrzenia stanów zapalnych w organizmie. Co więcej, menopauza ma wpływ na obniżenie poziomu magnezu oraz na strukturę kolagenu, głównego budulca struktur naszego narządu ruchu. Ma on także znaczenie w zaburzeniach gospodarki elektrolitowej organizmu.

Fibromialgia

Fibromialgia to choroba dość tajemnicza. Polega na odczuwaniu bólu w wielu rejonach ciała, obejmujących najczęściej mięśnie i stawy. Nie do końca znamy jej przyczyny. Najbardziej prawdopodobne mówią o związku tej choroby z nieprawidłowych funkcjonowaniem ośrodkowego układu nerwowego. Kiedy mózg niewłaściwie interpretuje bodźce zewnętrzne, pacjent odczuwa ból, którego tak naprawdę nie powinien czuć. W języku medycznym mówimy o zaburzonej modulacji bólowej. Specjalistyczne badania pacjentów z fibromialgią pokazują nieprawidłowe stężenie neuroprzekaźników. Wszystko to doprowadza do zjawiska sensytyzacji ośrodkowej, która zwiększa pobudliwość pewnych obszarów rdzenia kręgowego. Fibromialgia może mieć także związek z niedoborem witaminy D, która ma wpływ na prawidłowe funkcjonowanie mięśni oraz nerwów.

Niestety nie możemy potwierdzić fibromialgii obiektywnie, czyli za pomocą badań obrazowych, czy laboratoryjnych. Taki stan rzeczy sprawia, że pacjenci z boreliozą, tężyczką, czy zapaleniem jelit nie wiedzą o swojej pierwotnej chorobie, a bóle mięśniowo-stawowe diagnozowane są jako fibromialgia. W kontekście bólu wszystkich stawów warto zaznaczyć, że fibromialgia nie powoduje obrzęków oraz ograniczenia ruchomości. Podstawowym objawem jest tu ból, który często zmienia swoje położenie. Pacjent może zgłaszać jedynie uczucie lekkiej sztywności, która zazwyczaj ustępuje po rozruchu.

Co zrobić, gdy podejrzewamy fibromialgię? Z pewnością niezbędna jest wizyta u neurologa i psychiatry, którzy potwierdzą chorobę i dobiorą odpowiednie terapie. Podczas leczenia wykorzystujemy pracę powięziową, prądy TENS, ćwiczenia oddechowe, jogę, Pilates i regularną aktywność fizyczną. Część pacjentów korzysta także z pomocy osteopatów lub terapii kranio-skaralnej. Każdy musi znaleźć coś dla siebie.

Ból wielostawowy- co zrobić?

Jak widzicie, przyczyn uogólnionego bólu stawów jest wiele. W dzisiejszym artykule wymieniłam najczęstsze z nich, niemniej jednak nie wszystkie. Jeżeli zauważyliście u siebie takie niepokojące symptomy, jeżeli czujecie, że pobolewanie w wielu stawach równocześnie, nie czekajcie, zgłoście się lekarza. Z pewnością zastanawiacie się, do kogo należy się udać? Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta, ponieważ potrzebujemy tu lekarza o bardzo wszechstronnej wiedzy. Myślę, że warto zacząć od dobrego internisty lub lekarza rodzinnego, który na podstawie wnikliwego badania podejmie decyzję, jakie badania wykonać.