Niestabilność, czyli nadmierna ruchomość może dotyczyć każdego segmentu kręgosłupa. Biorąc pod uwagę anatomię, musimy jednak podzielić kręgosłup szyjny na obszar górny i dolny. Obszar górny to połączenie pomiędzy potylicą (C0) i pierwszym kręgiem szyjnym (C1) oraz pierwszym (C1) i drugim kręgiem szyjnym (C2). W takim przypadku w badaniach obrazowych dostaniecie informacje o niestabilności C0-C1 lub C1-C2. Obie te sytuacje dotyczą tzw. niestabilności czaszkowo-szyjnej. Więcej na jej temat mogliście przeczytać w moich poprzednich artykułach.
W dzisiejszym wpisie skupimy się na niestabilności niższych segmentów, czyli poniżej drugiego kręgu szyjnego. Oczywiście kręgosłup szyjny pracuje jako całość, jednakże jego górna i dolna część różni się pod względem budowy, a objawy pojawiające się w wyniku niestabilność są nieco odmienne. Na poziomie C0-C1 i C1-C2 nie ma krążków międzykręgowych (dysków). Jest to obszar o odmiennej budowie, położony w sąsiedztwie rdzenia przedłużonego oraz pnia mózgu. Stabilność górnej części zapewniają głównie więzadła. Poniżej drugiego kręgu szyjnego pojawiają się dyski międzykręgowe, a ich uszkodzenia także mogą prowadzić do destabilizacji kręgosłupa.
Diagnostyka niestabilności dolnego odcinka szyjnego nie zawsze jest prosta. Często wymaga od nas bardzo wnikliwej analizy konkretnego przypadku. Temat badań obrazowych jest dość obszerny, dlatego postaram się przygotować osobny artykuł. Warto wiedzieć, że badania statyczne tj. klasyczny RTG, rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa bardzo często nie pokazują niestabilności. Oczywiście możemy spotkać sytuacje, gdzie przesunięcie jednego kręgu wobec drugiego jest obecne w statyce, ale są to sytuacje dużo rzadsze. Najczęściej niestabilność pojawia się w czasie ruchu, a badania statyczne nie pokazują żadnych nieprawidłowości.
Jak zatem zdiagnozować niestabilność? Po pierwsze, bardzo szczegółowa analiza przypadku pacjenta, objawów i wykluczenie potencjalnych innych przyczyn dolegliwości. Po drugie, dokładna analiza badań statycznych, na których możemy zauważyć pewne cechy pośrednie niestabilności. Ostatni i często najważniejszy element to badania obrazowe w ruchu. W warunkach naszej służby zdrowia mamy powszechny dostęp do RTG czynnościowego. W Polsce pojawiły się także pierwsze rezonanse pionowe, jednakże nie są jeszcze tak zaawansowane, jak te dostępne za granicą. Więcej wyjaśnię w kolejnym artykule.
Wyróżniamy kilka najczęstszych przyczyn niestabilności dolnego odcinka szyjnego. Po pierwsze, zwróćmy uwagę na krążki międzykręgowe. Prawidłowo zbudowany krążek znajdujący się pomiędzy dwoma sąsiednimi kręgami pełni wiele istotnych funkcji, a jedną z nich jest właśnie stabilizacja danego segmentu kręgosłupa. W przypadku uszkodzenia krążka może dojść do znacznego obniżenia jego wysokości, co u niektórych osób może doprowadzić do nadmiernego przemieszczenia jednego z kręgów. Niestabilność może pojawić się zatem w przypadku dyskopatii, szczególnie jeżeli istnieją pewne dodatkowe predyspozycje związane np. z wiotkością stawową u pacjenta. Co więcej, niestabilność może pojawić się także poniżej lub powyżej uszkodzonego dysku. W przypadku znacznych dyskopatii, czy zmian zwyrodnieniowych dochodzi do usztywnienia danego segmentu, dlatego na sąsiednich obszarach może pojawić się kompensacja ruchu, co teoretycznie może prowadzić do niestabilności.
Przyczyną niestabilności mogą być także urazy kręgosłupa, które najczęściej mają miejsce podczas wypadków komunikacyjnych. Wypadek samochodowy i nagłe szarpnięcie głowy uszkadza więzadła, mięśnie i dyski, wszystkie struktury, które zapewniają stabilność kręgów. Nadmierna ruchomość dość często pojawia się po zabiegu operacyjnym polegającym na ustabilizowaniu dwóch sąsiednich kręgów, który przeprowadza się np. w przypadku dyskopatii. W takich sytuacjach niestabilność dużo częściej pojawia się u pacjentów młodszych, u których stawy są bardziej ruchome. Problem występuje także bardzo często u osób z wrodzoną wiotkością stawów np. w zespole Ehlersa-Danlosa, a także w wyniku chorób reumatycznych. Nie bez znaczenia są także anomalie genetyczne kręgosłupa.
W poprzednich artykułach opisywałam dokładnie objawy niestabilności czaszkowo-szyjnej. Dziś skupimy się na charakterystycznych symptomach nadruchomości dolnego obszaru odcinka szyjnego. Objawy niestabilności obu tych obszarów są podobne, jednakże możemy dostrzec pewne różnice. Każdy pacjent w nieco odmienny sposób opisuje swoje dolegliwości, ponieważ dysfunkcja wywołuje różnorodne zaburzenia. Co więcej, jak mogliście przeczytać w poprzednim rozdziale, mamy wiele możliwych przyczyn niestabilności, co niewątpliwie warunkuje przebieg objawów. Diagnozując niestabilność, warto współpracować zatem z lekarzem i fizjoterapeutą, który specjalizuje się w konkretnych dysfunkcjach.
Jednym z najczęstszych objawów niestabilności dolnego kręgosłupa szyjnego, jaki zgłaszają pacjenci, jest wrażenie zmęczenia odcinka szyjnego. Takie objawy mogą występować po pracy fizycznej, jednakże dużo częściej pojawiają się, gdy szyja długotrwale znajduje się w pozycji statycznej np. w trakcie pracy przed komputerem. Pacjent ma wrażenie, że głowa jest bardzo ciężka, szyja staje się sztywna i zmęczona. Co ciekawe, bardzo często spotykamy pacjentów, którzy czują się dobrze w czasie ruchu, podczas spaceru czy różnorodnych treningów, jednakże nawet krótkotrwała pozycja statyczna wywołuje objawy.
Oczywiście podstawowym objawem większości dysfunkcji kręgosłupa jest ból. W przypadku niestabilności czaszkowo-szyjnej dolegliwości częściej lokalizują się w obszarze górnej części kręgosłupa, obejmują obszar potylicy. Dysfunkcje dolnego obszaru zazwyczaj wywołują ból w niższych partiach szyi, który może promieniować do barków i kończyn górnych. Jest to ogólna zasada, jednakże musimy zdać sobie sprawę, że zarówno górne, jak i dolne segmenty pracują jako całość. Różnorodne zaburzenia w górnej części mogą rzutować na bóle niższego obszaru i odwrotnie.
W przypadku niestabilności najczęściej ból nasila się w czasie pozycji statycznych. Niestety, jak to w medycynie bywa, możemy spotkać także wyjątki. U części pacjentów dolegliwości będą pojawiały się w czasie pracy kończynami górnymi, szczególnie jeżeli w trakcie takich czynności szyja jest nieruchoma. Objawy mogą być szczególnie dotkliwe, jeżeli pacjent wykonuje pracę ze zwieszoną lub nadmiernie odgiętą do tyłu głową. Zauważcie, że takie sytuacje mają miejsce bardzo często podczas wykonywania codziennych czynności: sprzątania, różnorodnych prac domowych, przygotowywania jedzenia. U wielu pacjentów dolegliwości bólowe ustępują bezpośrednio po zakończeniu wykonywania danej czynności. U części osób dana czynność może jednak sprowokować dolegliwości, które będą utrzymywały się przez dłuższy czas.
Niestabilność odcinka szyjnego może powodować tzw. krepitacje, czyli różnorodne dźwięki pojawiające się w trakcie ruchu. Pacjenci najczęściej opisują je jako strzelanie, przeskakiwanie lub trzeszczenie w odcinku szyjnym, o czym pisałam w poprzednim artykule. U wielu osób z niestabilnością strzelanie pojawia się przy każdym gwałtownym ruchu szyi. U innych zdarza się okresowo np. przy nagłym skręcie głowy. Strzelanie czy przeskakiwanie może występować bez jakichkolwiek dodatkowych dolegliwości, jednakże u niektórych przeskok jest bardzo bolesny i może towarzyszyć mu promieniowanie bólu do kończyny górnej lub drętwienie w obszarze szyi, barków czy kończyny górnej. Jeżeli “przeskok” pojawia się bezpośrednio pod potylicą, towarzyszy mu drętwienie lub ból w okolicy potylicy i głowy, zazwyczaj jest wynikiem niestabilności czaszkowo-szyjnej.
Krepitacje nie zawsze pojawiają się przy każdym ruchu. Mogą występować tylko okresowo np. po długotrwałym siedzeniu. Niestety niestabilność bywa podstępna, a u części pacjentów nagły przeskok i ból pojawia się całkiem niespodziewanie w najmniej oczekiwanym momencie. Możemy spotkać sytuacje, gdzie pacjent przez wiele tygodni nie odczuwa żadnych dolegliwości, niemniej jednak wykonywanie nagłego i niekontrolowanego ruchu szyją wywołuje objawy.
Kolejnym bardzo częstym objawem niestabilności odcinka szyjnego jest osłabienie kończyn górnych. Stałe osłabienie siły jest rzadsze. Częściej obserwujemy okresowe odczucie osłabienia kończyn górnych np. podczas pracy przed komputerem lub w czasie wykonywania długotrwałej pracy rękami. Zazwyczaj pacjent zgłasza także uczucie szybszego zmęczenia w rękach podczas różnorodnych aktywności. Co istotne, nie są to zazwyczaj silne niedowłady, a raczej subiektywne odczucia pacjenta. Osłabienie ciężko zatem ocenić w czasie badania klinicznego. Nie jest także widoczne w badaniach przewodnictwa nerwowo-mięśniowego EMG.
Niestabilność dolnego odcinka szyjnego może wywołać także pewne objawy w kończynach dolnych, są to jednak sytuacje rzadsze. Są to zazwyczaj subiektywne i okresowe objawy, które pojawiają się w czasie zaostrzenia dolegliwości.
Ogólne zmęczenie to także dość często spotykany objaw niestabilności odcinka szyjnego. Pacjent może odczuwać senność, zamglenie czy wrażenie mgły mózgowej. Niektórzy, opisując swoje objawy, mówią o wrażeniu spowolnienia pracy mózgu, co często jest diagnozowane jako symptom depresji. Objaw ten jest nieco bardziej charakterystyczny dla niestabilności czaszkowo-szyjnej, jednakże niejednokrotnie spotykamy go także u pacjentów z dysfunkcją dolnych segmentów. Przyczyną ogólnego zmęczenia może być ucisk naczyń krwionośnych, ale także podrażnienie struktur nerwowych. Oczywiście u części osób nie bez znaczenia może być także sfera psychiczna. Pacjenci często przez wiele lat szukają przyczyn swoich dolegliwości, a przez ten okres muszą zmagać się z dolegliwościami.
Część osób z niestabilnością ma problem z płynnym ruchem odcinka szyjnego. Wykonując skręt głowy w jedną stronę, pacjent ma wrażenie braku kontroli ruchu. Objaw jest szczególnie uwidoczniony podczas wykonywania ruchu z zamkniętymi oczami, kiedy wyeliminujemy kontrolę wzrokową. Czasem w czasie ruchu pojawia się także drżenie mięśni. Charakterystyczne dla niestabilności są także zawroty głowy. Pomimo że za równowagę naszego ciała odpowiadają głównie górne segmenty szyjne, niestabilność dolnych kręgów także może wpływać na pojawienie się zawrotów. Ma to związek nie tylko z zaburzeniem przepływu w naczyniach, ale także z mechanoreceptorami znajdującymi się w strukturach odcinka szyjnego.
Powyżej opisałam najczęstsze objawy niestabilności odcinka szyjnego. Warto jednak wiedzieć, że możemy spotkać jeszcze bardzo wiele innych objawów zbliżonych do objawów niestabilności czaszkowo-szyjnej. Występują one jednak nieco rzadziej. Część pacjentów skarży się na bóle głowy, migreny, bóle stawu skroniowo-żuchwowego, szumy uszne czy wrażeniem ucisku w gardle.
Większość dysfunkcji kręgosłupa jest zależna od pozycji głowy. Jeżeli dolegliwości nie są związane z ustawieniem głowy lub towarzyszą pacjentowi non stop, możliwe, że ich przyczyna leży gdzie indziej. W przypadku niestabilności odcinka szyjnego jest to szczególnie zaznaczone. Objawy tj. ból, wrażenie zmęczenia szyi, czy krepitacje zaostrzają się lub zmniejszają w zależności od ustawienia szyi. Jeżeli nadruchomość kręgu występuje w kierunku zgięcia, objawy mogą pojawić się w trakcie konkretnych czynności np. siedzenia z wysuniętą głową, przygotowywania jedzenia, mycia zębów. W przypadku pacjentów, u których obserwujemy niestabilność do wyprostu, objawy występują częściej w czasie odgięcia głowy do tyłu, co ma miejsce np. podczas wizyty u fryzjera, czy wykonywaniu pewnych prac domowych. Pacjenci, którzy odczuwają dolegliwości podczas konkretnych pozycji odcinka szyjnego, bardzo często czują ulgę, gdy ułożą się z głową podpartą na poduszce. Poprawę może przynosić także założenie kołnierza szyjnego.
Jedna odpowiedź
Dzięki