Niestabilność, czyli nadmierna ruchomość może dotyczyć każdego segmentu kręgosłupa. Biorąc pod uwagę anatomię, musimy jednak podzielić kręgosłup szyjny na obszar górny i dolny. Obszar górny to połączenie pomiędzy potylicą (C0) i pierwszym kręgiem szyjnym (C1) oraz pierwszym (C1) i drugim kręgiem szyjnym (C2). W takim przypadku w opisie badań obrazowych dostaniecie informację o niestabilności C0-C1 lub C1-C2. Obie te sytuacje dotyczą tzw. niestabilności czaszkowo-szyjnej. Więcej na jej temat mogliście przeczytać w moich poprzednich artykułach.
W dzisiejszym wpisie skupimy się na niestabilności niższych segmentów, czyli poniżej drugiego kręgu szyjnego. Oczywiście kręgosłup szyjny pracuje jako całość, jednakże jego górna i dolna część różni się pod względem budowy. Objawy pojawiające się w wyniku niestabilność górnego lub dolnego obszaru mogą więc być nieco odmienne. Na poziomie C0-C1 i C1-C2 nie występują krążki międzykręgowe (dyski). Jest to obszar o specyficznej budowie, położony w sąsiedztwie rdzenia przedłużonego oraz pnia mózgu. Stabilność górnej części zapewniają głównie więzadła. Poniżej drugiego kręgu szyjnego występują krążki międzykręgowe, a ich uszkodzenia mogą być pierwotną przyczyną destabilizacji kręgosłupa.
Diagnostyka niestabilności dolnego odcinka szyjnego nie zawsze jest prosta, wymaga bardzo wnikliwej analizy konkretnego przypadku. Temat badań obrazowych jest dość skomplikowany, dlatego diagnostyka powinna być przeprowadzona przez specjalistę. Warto wiedzieć, że badania statyczne tj. klasyczny RTG, rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa wykonane w statyce bardzo często nie pokazują niestabilności. Oczywiście możemy spotkać sytuacje, gdzie przesunięcie jednego kręgu wobec drugiego jest obecne w statyce, ale są to sytuacje dużo rzadsze. Najczęściej niestabilność pojawia się w czasie ruchu, a badania statyczne nie pokazują żadnych nieprawidłowości.
Jak zatem zdiagnozować niestabilność? Po pierwsze, bardzo szczegółowa ocena przypadku pacjenta, jego objawów i wykluczenie potencjalnych innych przyczyn dolegliwości. Po drugie, dokładna analiza badań statycznych, na których możemy zauważyć pewne cechy pośrednie niestabilności. Ostatni i często najważniejszy element to badania obrazowe w ruchu. W warunkach naszej służby zdrowia mamy powszechny dostęp do RTG czynnościowego. W Polsce pojawiły się także pierwsze rezonanse pionowe, jednakże nie są jeszcze tak zaawansowane, jak te dostępne za granicą.
Wyróżniamy kilka najczęstszych przyczyn niestabilności dolnego odcinka szyjnego. Po pierwsze, zwróćmy uwagę na krążki międzykręgowe. Prawidłowo zbudowany krążek znajdujący się pomiędzy dwoma sąsiednimi kręgami pełni wiele istotnych funkcji, a jedną z nich jest właśnie stabilizacja danego segmentu kręgosłupa. W przypadku uszkodzenia krążka może dojść do znacznego obniżenia jego wysokości, co u niektórych osób doprowadza do nadmiernego przemieszczenia jednego z kręgów. Niestabilność może pojawić się zatem w przypadku dyskopatii, szczególnie u osób młodszy. W starszym wieku dyski międzykręgowe są dużo sztywniejsze, pojawiają się także zmiany zwyrodnieniowe, które wpływają na zmniejszenie ruchomości kręgosłupa. W związku z tymi naturalnymi procesami, u wielu osób objawy niestabilności mogą zmniejszać się wraz z wiekiem.
Nadruchomość kręgosłupa może pojawić się także powyżej lub poniżej uszkodzonego dysku. Zauważmy, że w przypadku znacznych dyskopatii, czy zmian zwyrodnieniowych dochodzi do usztywnienia danego segmentu. W konsekwencji na sąsiednich obszarach może pojawić się kompensacja ruchu, co może prowadzić do niestabilności.
Przyczyną niestabilności mogą być także urazy kręgosłupa, do których doprowadzają m.in. wypadki komunikacyjne. Wypadek i nagłe szarpnięcie głowy uszkadza więzadła, stawy mięśnie i dyski, wszystkie struktury, które zapewniają stabilność kręgów. Nadmierna ruchomość dość często pojawia się po zabiegu operacyjnym polegającym na ustabilizowaniu dwóch sąsiednich kręgów, który przeprowadza się np. w przypadku dyskopatii. Pooperacyjna niestabilność częściej pojawia się u młodszych pacjentów, co ma związek z większą mobilnością kręgosłupa. Problem może dotyczyć również osób wrodzoną wiotkością stawów np. w zespole Ehlersa-Danlosa, a także w wyniku chorób reumatycznych. Nie bez znaczenia są także anomalie anatomiczne kręgosłupa.
W poprzednich artykułach opisywałam dokładnie objawy niestabilności czaszkowo-szyjnej. Dziś skupimy się na charakterystycznych symptomach nadruchomości dolnego odcinka szyjnego. Objawy niestabilności obu tych obszarów są podobne, jednakże możemy dostrzec pewne różnice. Każdy pacjent w nieco odmienny sposób opisuje swoje dolegliwości, ponieważ niestabilność wpływa na wiele struktur kręgosłupa. Co więcej, objawy zależą także od przyczyny dysfunkcji.
Warto także zwrócić uwagę, że u części pacjentów nadmierna ruchomość pomiędzy kręgami może występować bezobjawowo. W takich sytuacjach, pomimo że badania obrazowe wykazują pewne nieprawidłowości, pacjent nie odczuwa żadnych dolegliwości. Każdy z nas ma nieco odmienną budowę kręgosłupa. Nadruchomość danego kręgu nie zawsze doprowadza do ucisku struktur nerwowych czy naczyniowych. Nie bez znaczenia są tu także inne czynniki tj. choroby dodatkowe czy wydolność mięśni.
Jednym z najczęstszych objawów niestabilności dolnego kręgosłupa szyjnego, jaki zgłaszają pacjenci, jest wrażenie zmęczenia odcinka szyjnego. Zmęczenie może pojawiać się po długotrwałej pracy fizycznej z pewnym przymusowym ustawieniem szyi w jednej pozycji lub pracy angażującej kończyny górne.
Jednym z bardziej charakterystycznych objawów niestabilności odcinka szyjnego jest wrażenie zmęczenia szyi w czasie długotrwałych pozycji statycznych np. pracy przy komputerze. Pacjent niejednokrotnie ma wrażenie ciężkości głowy, szyja staje się sztywna i zmęczona. Co ciekawe, bardzo często spotykamy pacjentów, którzy czują się dobrze w czasie ruchu, podczas spaceru czy różnorodnych treningów, jednakże nawet krótkotrwała pozycja statyczna wywołuje objawy.
Oczywiście podstawowym objawem większości dysfunkcji kręgosłupa jest ból. W przypadku niestabilności czaszkowo-szyjnej dolegliwości częściej lokalizują się w obszarze górnej części kręgosłupa, obejmują obszar potylicy. Dysfunkcje dolnego obszaru zazwyczaj wywołują ból w niższych partiach szyi, który może promieniować do barków i kończyn górnych. Jest to ogólna zasada, jednakże musimy zdać sobie sprawę, że zarówno górne, jak i dolne segmenty pracują jako całość. Różnorodne zaburzenia w górnej części mogą rzutować na bóle niższego obszaru i odwrotnie.
W przypadku niestabilności najczęściej ból nasila się w czasie pozycji statycznych. Niestety, jak to w medycynie bywa, możemy spotkać także wyjątki. U części pacjentów dolegliwości będą pojawiały się w czasie pracy kończynami górnymi, szczególnie jeżeli w trakcie takich czynności szyja jest nieruchoma. Objawy mogą być szczególnie dotkliwe, jeżeli pacjent wykonuje pracę ze zwieszoną lub nadmiernie odgiętą do tyłu głową. Zauważcie, że takie sytuacje bardzo często mają miejsce podczas wykonywania codziennych czynności tj.: sprzątnie czy przygotowywania jedzenia. U wielu pacjentów dolegliwości bólowe ustępują bezpośrednio po zakończeniu wykonywania danej czynności. U części osób dana czynność może jednak sprowokować dolegliwości, które będą utrzymywały się przez dłuższy czas.
Niestabilność odcinka szyjnego może wywoływać tzw. krepitacje, czyli różnorodne dźwięki pojawiające się w trakcie ruchu. Pacjenci najczęściej opisują je jako strzelanie, przeskakiwanie lub trzeszczenie w odcinku szyjnym, o czym pisałam w poprzednim artykule. U wielu osób z niestabilnością strzelanie pojawia się przy każdym gwałtownym ruchu szyi. U innych zdarza się okresowo np. przy nagłym skręcie głowy. Strzelanie czy przeskakiwanie może występować bez jakichkolwiek dodatkowych dolegliwości, jednakże u niektórych przeskok jest bardzo bolesny. Niejednokrotnie towarzyszy mu także promieniowanie bólu do kończyny górnej lub drętwienie w obszarze szyi, barków czy kończyny górnej. Jeżeli “przeskok” pojawia się bezpośrednio pod potylicą, towarzyszy mu drętwienie lub ból w okolicy potylicy i głowy, warto ocenić górne segmenty kręgosłupa.
Krepitacje nie zawsze pojawiają się przy każdym ruchu. Mogą występować tylko okresowo np. po długotrwałym siedzeniu. Niestety niestabilność bywa podstępna, a u części pacjentów nagły przeskok i ból pojawia się całkiem niespodziewanie w najmniej oczekiwanym momencie.
Kolejnym bardzo częstym objawem niestabilności odcinka szyjnego jest osłabienie kończyn górnych. Stałe osłabienie siły jest rzadsze. Częściej obserwujemy okresowe odczucie osłabienia kończyn górnych np. podczas pracy przed komputerem lub w czasie wykonywania długotrwałej pracy rękami. Zazwyczaj pacjent zgłasza także uczucie większej męczliwości kończyn górnych podczas różnorodnych aktywności. Codzienne czynności wykonywane rękami wydają się bardzo męczące. Co istotne, nie są to zazwyczaj silne niedowłady, a raczej subiektywne odczucia pacjenta. Osłabienie ciężko zatem ocenić w czasie badania klinicznego, które przeprowadza neurolog w trakcie wizyty. Osłabienie siły mięśniowej jest także widoczne w badaniach przewodnictwa nerwowo-mięśniowego EMG.
Niestabilność dolnego odcinka szyjnego może wywołać pewne objawy w kończynach dolnych, są to jednak sytuacje rzadsze. Są to zazwyczaj subiektywne i okresowe objawy, które pojawiają się w czasie zaostrzenia dolegliwości.
Ogólne zmęczenie to także dość często spotykany objaw niestabilności odcinka szyjnego. Pacjent może odczuwać senność, zamglenie czy wrażenie mgły mózgowej. Niektórzy, opisując swoje objawy, mówią o wrażeniu spowolnienia pracy mózgu, co często skłania pacjentów do wizyty u psychiatry. Objaw ten jest nieco bardziej charakterystyczny dla niestabilności czaszkowo-szyjnej, jednakże niejednokrotnie spotykamy go także u pacjentów z dysfunkcją dolnych segmentów. Przyczyną ogólnego zmęczenia może być ucisk naczyń krwionośnych, ale także podrażnienie struktur nerwowych. Warto także zwrócić uwagę na fakt, że pacjenci z niestabilnością odcinka szyjnego często przez wiele lat szukają przyczyn swoich dolegliwości, co niewątpliwie wpływa na sferę psychiczną.
Część osób z niestabilnością ma problem z płynnym ruchem odcinka szyjnego. Wykonując skręt głowy w jedną stronę, pacjent ma wrażenie braku kontroli ruchu. Objaw jest szczególnie uwidoczniony podczas wykonywania ruchu z zamkniętymi oczami, kiedy wyeliminujemy kontrolę wzrokową. Czasem w czasie ruchu pojawia się także drżenie mięśni. Charakterystyczne dla niestabilności są także zawroty głowy. Pomimo że za równowagę naszego ciała odpowiadają głównie górne segmenty szyjne, niestabilność dolnych kręgów także może wpływać na pojawienie się zawrotów. Ma to związek nie tylko z zaburzeniem przepływu w naczyniach, ale także z mechanoreceptorami znajdującymi się w strukturach odcinka szyjnego.
Powyżej opisałam najczęstsze objawy niestabilności odcinka szyjnego. Warto jednak wiedzieć, że możemy spotkać bardzo wiele innych objawów zbliżonych do objawów niestabilności czaszkowo-szyjnej. Występują one jednak nieco rzadziej. Część pacjentów skarży się na bóle głowy, migreny, bóle stawu skroniowo-żuchwowego, szumy uszne czy wrażeniem ucisku w gardle.
Większość dysfunkcji kręgosłupa jest zależna od pozycji głowy. Jeżeli dolegliwości nie są związane z ustawieniem głowy lub towarzyszą pacjentowi non stop, możliwe, że ich przyczyna leży gdzie indziej. W przypadku niestabilności odcinka szyjnego jest to szczególnie istotne. Objawy tj. ból, wrażenie zmęczenia szyi, czy krepitacje zazwyczaj zaostrzają się lub zmniejszają w zależności od pozycji szyi. Jeżeli nadruchomość kręgu występuje w kierunku zgięcia, objawy mogą pojawić się w trakcie konkretnych czynności np. siedzenia z wysuniętą głową, przygotowywania jedzenia, mycia zębów. W przypadku pacjentów, u których obserwujemy niestabilność w wyproście, objawy występują częściej w czasie odgięcia głowy do tyłu, co ma miejsce np. podczas wizyty u fryzjera, czy wykonywaniu pewnych prac domowych. Pacjenci, którzy odczuwają dolegliwości podczas konkretnych pozycji odcinka szyjnego, bardzo często czują ulgę, gdy ułożą się z głową podpartą na poduszce. Poprawę może przynosić także założenie kołnierza ortopedycznego.
Jedna odpowiedź
Dzięki